Artykuł jest propozycją nowej lektury Pamiątek Soplicy Henryka Rzewuskiego (1839) jako zapisu melancholii zrodzonej ze świadomości upadku tradycyjnej kultury szlacheckiej w XIX wieku. Podczas gdy współcześni Rzewuskiego czytali jego gawędy jako zrytualizowane upamiętnienie i próbę reintegracji społeczności, z biegiem lat dzieło traciło czytelność dla kolejnych pokoleń, stając się jedynie „malowniczą” opowieścią o sarmackiej przeszłości. Pytania o performatywność gawędy, jej tożsamość gatunkową i oralne korzenie mają wspólny mianownik - melancholię. Pozwala to rzucić nowe światło na paradoksy związane z charakterem samego twórcy Rzewuskiego-Soplicy, ale też uchwycić ambiwalentny status romantycznej gawędy, która starając się odtworzyć tożsamość oralnej gawędy szlacheckiej i zapisując ją, ostatecznie dekretowała jej śmierć.

Węgrzyn proposes a new reading of Henryk Rzewuski's Pamiątki Soplicy [The Memoirs of Soplica, 1839] as a recording of a melancholy becoming-aware of the decline of traditional noble culture in the nineteenth century. While Rzewuski's contemporaries read his gawęda as a ritualised commemoration and attemp to reintegrate the community, hist work lost its readability for later generations and became no more than a "picturesque" tale about a Sarmatian past. Questions of the performativity of the gawęda, its genre relationships and its oral rooots all have a common denominator - melancholy. This allows Węgrzyn to shed light on the paradoxes linked with the character of Rzewuski-Soplica and to capture the ambivalent status of the Romantic gawęda which tries to recreate the identity of the oral noble gawęda in writing.