Bibliogr. s. 86-87

Badania empiryczne nad percepcją obcojęzycznej wymowy przez rodzimych użytkowników danego języka, prowadzone od lat w krajach przyjmujących duże grupy imigrantów, takich jak Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Australia (np. Kalin i Rayko 1978; Lippi-Green 1997; Munro et al. 2006), pozwoliły na sformułowanie wielu międzykulturowych uogólnień dotyczących tego zjawiska. Na przykład Lindemann (2002, 2010) twierdzi, że postawy wobec cudzoziemców, kształtowane przez stereotypy i uprzedzenia kulturowe, odgrywają kluczową rolę w rozumieniu akcentowanej wymowy. Często podkreśla się również (np. Said 2006; Lev-Ari i Keysar 2010), że silny obcy akcent ma negatywny wpływ na postrzeganie cech mówiącego, takich jak wiarygodność, wykształcenie czy inteligencja. Co więcej, jak pokazuje Lippi-Green (1997), negatywna ocena akcentowanej mowy często prowadzi do dyskryminacji cudzoziemców. Współczesna Polska, gdzie obcokrajowcy mówiący po polsku ciągle jeszcze należą do rzadkości, stanowi ciekawy i do tej pory niezbadany obszar, na którym można dokonać weryfikacji prawdziwości powyższych twierdzeń w odniesieniu do relacji między kulturowymi uprzedzeniami Polaków a ich ewaluacją właściwości obcego akcentu oraz cech intelektualno-osobowościowych przypisywanych cudzoziemcom mówiącym po polsku. Niniejszy artykuł stanowi opis eksperymentu, w którym 40 polskich studentów oceniało 11 nagrań polszczyzny z obcym akcentem pod względem wymienionych dwóch grup cech. Głównym celem badania była próba określenia, czy stereotypy kulturowe oraz obecność informacji dotyczącej narodowości mówiącego ma wpływ na oceny dokonywane przez słuchających. Uzyskane wyniki wskazują, że narodowość mówiących nie wpływa znacząco na ocenę cech ich akcentu (tj. jego zrozumiałość, stopień nasilenia obcego akcentu i estetykę brzmienia). Związek taki zachodzi jednak w przypadku ewaluacji cech intelektualno-osobowościowych cudzoziemców, na którą, do pewnego stopnia, wpływa informacja dotycząca narodowości mówiącego oraz uprzedzenia kulturowe słuchających.

Extensive research on native speakers' attitudes towards foreign accents and their users carried out in immigrant-receiving countries such as, for example, Great Britain, the United States and Australia (e.g. Kalin and Rayko 1978; Lippi-Green 1997; Munro et al. 2006), has allowed specialists to formulate several cross-cultural generalizations concerning the perception and evaluation of accented speech. For instance, according to Lindemann (2002, 2010), the listeners' attitude towards foreign speakers, shaped by cultural stereotypes and prejudices, plays a crucial role in comprehending accented speech. It is also often claimed (e.g. Said 2006; Lev-Ari and Keysar 2010) that a heavy foreign accent has a negative impact on the listeners' assessment of speakers' personality traits, such as credibility, intelligence and competence. Moreover, this negative accent-based social evaluation, as shown by Lippi-Green (1997), might even lead to various kinds of foreign speakers' discrimination. Contemporary Poland, where Polish-speaking foreigners are still a relative rarity, constitutes an interesting and yet unexplored ground for testing the universality of claims concerning the relationship between the listeners' cultural prejudices and their evaluations of foreign speakers' accents, as well as personality traits. In this paper we report on an empirical study in which 40 Polish university students assessed 11 samples of foreign-accented Polish, both in terms of accent features and personal characteristics ascribed to the speakers, in order to find out whether these judgements are affected by Polish listeners' attitudes towards the speakers' cultural background and knowledge of their nationality. The results of the study indicate that, on the whole, the speakers' nationality does not significantly affect the participants' evaluation of foreign speakers' accent features (i.e. comprehensibility, foreign-accentedness and acceptability). Such relationship can, however, be found in the attribution of personal characteristics to foreign speakers, which, to some extent, is influenced by the information concerning their nationality and listeners' cultural prejudices.