Bibliogr. s. 191-196. Streszcz. w j. ang. i pol.

Wykorzystanie teorii migracyjnych dla wyjaśnienia charakterystycznego rozprzestrzenienia stanowisk kultury pomorskiej na niżu polskim po raz pierwszy zaproponowano na przełomie XIX i XX w. Od tego czasu teorie te były sukcesywnie wspierane coraz nowszymi argumentami, mimo równoległego funkcjonowania odmiennego, antymigracyjnego trendu. Autor niniejszego szkicu zbiera argumenty za i przeciw migracji, dochodząc do wniosku, iż hipoteza, dopuszczająca przesunięcia ludnościowe najlepiej tłumaczy całokształt zjawisk związanych z tzw. ekspansją kultury pomorskiej. Skala tych ruchów jest jednak niezwykle trudna do oceny. W dalszej części artykułu autor rozważa możliwe uwarunkowania dla zaistnienia migracji w omawianym przypadku. Zestawiając najnowsze dane z zakresu paleoklimatologii ze zweryfikowaną chronologią wczesnej epoki żelaza, proponuje ograniczyć przypisywanie zmianom klimatycznym roli czynnika sprawczego domniemanej migracji. Ponadto podejmuje próbę zaaplikowania w omawianym przykładzie elementów społeczno-kulturowych teorii migracji.

First migratory explanations of characteristic manner of spreading of the Pomeranian culture remains in Polish lowland were expressed at the turn of the 19,h and 20,h century. Since then, they have been continuously supported by newer arguments, despite the fact that parallel strong anti-migrationist current was being developed. The author of the present study gathers arguments pro and contra migration, concluding that scenario assuming people movement (the extent of which is hard to evaluate) explains in the most complex way the phenomenon of so-called Pomeranian culture expansion. In the second part of the article, the author discusses possible conditions for occurring migration in studied case. Due to the revision of chronology of cultural and palaeoclimatic events, the role of climatic changes around the Sub-Boreal/Sub-Atlantic transi- tion as a factor of presumed migration is proposed to be seriously limited. Even- tually, an attempt is madę to apply some elements of socio-cultural models of prehistorie migrations to the Pomeranian culture case study.