Bibliogr. s. 118-121

Celem artykułu jest ocena etapu gramatykalizacji rodzajnika nieokreślonego w języku polskim. Choć przyjęło się uważać, że rodzajniki nie występują w językach słowiańskich, w niektórych z nich zaimki wywodzące się od liczebnika jeden (np. w języku bułgarskim czy macedońskim) nabyły część cech i funkcji rodzajników nieokreślonych, występujących w innych językach, takich jak angielski, niemiecki czy włoski. Proces gramatykalizacji rodzajnika nieokreślonego może zostać przyspieszony poprzez kontakt międzyjęzykowy (Heine i Kuteva 2006) i przebiega w pięciu etapach: (i) liczebnika, (ii) słowa wprowadzającego (ang. presentative marker), (iii) wyznacznika referencji szczegółowej, (iv) wyznacznika referencji nieokreślonej oraz (v) rodzajnika (np. Givón 1981, Heine 1997). Na podstawie przeprowadzonych badań (ocen 53 rodzimych użytkowników polskiego oraz testów diagnostycznych) można stwierdzić, że w przypadku języka polskiego proces gramatykalizacji osiągnął etap wyznacznika referencji szczegółowej, okazjonalnie wykazując też cechy charakterystyczne dla dalszego etapu gramatykalizacji (tj. wyznacznika referencji nieokreślonej).

The aim of this paper is to assess the change of Polish numeral jeden 'one' into an indefinite marker in the view of the grammaticalization theory. Although Slavic languages are principally believed not to possess articles, certain usages of one (e.g. in Bulgarian and Macedonian) demonstrate the same features as the ones ascribed to the usages of indefinite articles in non-Slavic languages, such as English, German or Italian. Language contact of article-possessing languages is often claimed to enhance the grammaticalisation process of an indefinite article (Heine and Kuteva 2006). This type of grammaticalisation is said to follow five distinctive stages: (i) numeral, (ii) presentative marker, (iii) specific marker, (iv) non-specific marker and (v) generalized article (e.g. Givón 1981, Heine 1997). We assessed that in the case of Polish, the grammaticalisation stage is that of a specific marker, with some occasional uses leaning towards the non-specific marker stage. The conclusion was supported by the results of 53 native speakers' judgments as well as the diagnostic tests based on relevant literature.