Bibliogr. s. 70-71

Ewaryst Estkowski (1820-1856) propagował wychowanie patriotyczne i religijne młodego człowieka nie tylko w szkole elementarnej, lecz także w całym systemie ówczesnego szkolnictwa. Uważał on, że jeżeli Polacy zostaną pozbawieni religii katolickiej, to wówczas utracą tożsamość narodową. Według niego kończący szkołę miał być człowiekiem dobrym i pobożnym, a przede wszystkim świadomym obowiązków wobec ojczyzny. Na drodze do takiego przygotowania powinni stać rodzice i nauczyciele, Kościół, ksiądz, wspólnota i naród. W nauce pisania i czytania widział on sposób na poszerzenie horyzontów ludu polskiego, w nauce rachunków dostrzegał środek do walki o dobro materialne tegoż ludu, zaś historia i geografia miały obudzić w młodym człowieku miłość do ziemi ojczystej. W wychowaniu fizycznym widział siłę do pracy dla dobra innych i ojczyzny. Praktyczne zastosowanie rysunku miało na celu uwrażliwienie na piękno ojczyzny. Dalsza zaś edukacja prowadziła, jego zdaniem, do niezależnego myślenia i ułatwiała wolność dokonywanych wyborów. Ten nurt myślenia był również zauważalny w XX wieku po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.

Ewaryst Estkowski (1820-1856) believed that the most important task in the education and upbringing of children is teaching religion, reading, writing, calculation, history, drawing, physical education and geography. He based his specific programme for the patriotic and religious education of young people in elementary school on this principle. He saw learning to read and write as a way to broaden the horizons of the Polish people, learning calculation as a means to fight for their financial well-being, and history and geography as a means to awaken in young people a love for their homeland. He perceived physical education as a source of strength to work for the good of others and the country. The practical use of drawing was to sensitize people to the beauty of their homeland. After finishing their primary school education, pupils were supposed to be good and pious persons, above all, aware of their duties to their family, community, homeland and the Church. Further education was supposed to help develop their ability to think independently and facilitate making good choices. Estkowski believed that if Poles were deprived of the Catholic religion, they would lose their national identity. Parents and teachers, the Church and priests, as well as the community and the nation were to help implement this model of education.