Spór o wizję człowieka w działalności naukowo-dydaktycznej prof. Zofii Józefy Zdybickiej USJK : próba rekonstrukcji wymiaru pedagogicznego życia i pracy filozofki jako głos w dyskusji nad kwestią pedagogiki konserwatywnej

Bibliogr. s. 109-110. Tłumaczenie: Maria M. Boużyk, Elżbieta Lesiak-Bielawska

Artykuł został poświęcony rekonstrukcji wymiaru pedagogicznego życia i pracy Zofii Józefy Zdybickiej USJK na drodze odsłonięcia wartości, którymi kierowała się w swoim życiu badaczka, jej zaangażowania na rzecz społeczności, ale przede wszystkim jej wkładu w odczytywanie filozoficznych podstaw pedagogiki, a w szczególności zależności między tezami z obszaru antropologii filozoficznej a ukierunkowaniem praktyki wychowawczo-edukacyjnej. Stąd w treści artykułu zostały przywołane elementy biografii i wspomnień filozofki pokazujące ją jako osobę oddaną sprawie wychowania młodych pokoleń oraz czołową polską tomistkę związaną ze środowiskiem akademickim Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, zaangażowaną w spory o wizję człowieka. Przedmiotem analizy jest jej aktywność badawcza w dwóch okresach współczesnej historii Polski: (1) gdy komuniści sprawowali władzę oraz (2) współcześnie, gdy notujemy mocne oddziaływanie prądów liberalnych na formację intelektualną młodzieży. Stawiamy tezę, że stosunek do religii wyznaczał, i nadal wyznacza, oś sporu zarówno w czasach dominacji marksistowskiej antropologii w pedagogice, jak i wizji człowieka, która jest osnową kultury późnej nowoczesności. Czy Zdybicka jest konserwatywnym pedagogiem? O to należałoby zapytać samą Siostrę Profesor. W artykule wskazujemy, że za konserwatywną wartość, którą znajdujemy w pracach filozofki, można uznać jej wypowiedzi na rzecz potrzeby zabezpieczenia w wychowaniu duchowego i transcendentnego wymiaru ludzkiej egzystencji. Analizy w artykule są oparte na kilku wybranych tekstach badaczki, m.in: "Partycypacja bytu […]" (1972); "Człowiek i religia […]" (edycja polska 1977; edycja angielska 1991); "Religia i religioznawstwo" (1988); "Bóg czy sacrum?" (2007); "Pułapka ateizmu" (2012). Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej zostaje przedstawiona istota sporu o wizję człowieka z perspektywy metafizycznych badań nad religią prowadzonych przez Zdybicką, a w drugiej porównanie dwóch modeli humanizmu: teocentrycznego (za którym optuje badaczka) i antropocentrycznego (w wersji marksistowskiej i postmodernistycznej) w kontekście krytyki ateizmu, którą filozofka prowadziła w okresie dominacji w polskich systemach kształcenia marksizmu oraz po przemianach ustrojowych w Polsce od lat 90. ubiegłego wieku, gdy otworzyła się możliwość zmiany podstaw antropologicznych w edukacji. Jak badaczka dowodzi, zmiana wcale nie jest łatwa, co potwierdza też cykl seminariów Polskiej Myśli Pedagogicznej i dyskusja wokół kwestii sensu wyodrębnienia pedagogiki konserwatywnej z różnych nurtów współczesnej polskiej pedagogiki i jej zdefiniowania. Artykuł jest rozwinięciem referatu wygłoszonego na VIII Seminarium Polskiej Myśli Pedagogicznej, poświęconego przedstawicielom konserwatywnej myśli pedagogicznej w Polsce (7.10.2022).

The article is devoted to reconstruct the pedagogical dimension of the life and work of Zofia Józefa Zdybicka USAHJ. This is done by revealing the values that guided the researcher in her life, her commitment to work for the community, but above all by her contribution to reading the issue of the philosophical foundations of pedagogy, in particular the relationship between theses in the field of philosophical anthropology and the direction of educational practice. Hence, in the content of the article, elements of the biography and memories of the philosopher were recalled, showing her as a person devoted to the upbringing of young generations and a leading Polish Thomist associated with the academic community of the Faculty of Christian Philosophy of the Catholic University of Lublin, involved in disputes about the vision of man. The subject of the analysis is her research activity in two periods of modern Polish history: (1) when the communists were in power and (2) nowadays, when we see a strong influence of liberal currents on the intellectual formation of young people. We put forward the thesis that an attitude towards religion determined, and continues to determine, the axis of the dispute both in the times of the dominance of Marxist anthropology in pedagogy and in the vision of man, which is the backbone of the culture of late modernity. Is Zdybicka a conservative educator? You would have to ask the Professor about that. In the article, we indicate that a conservative value found in the philosopher's works can be seen as her statements for the need to secure the spiritual and transcendent dimension of human existence in upbringing. Analyses in the article are based on several selected texts of the scholar, including "Participation of being. Attempt to explain the relation between the world and God" (1972); "Person and Religion. An Introduction to the Philosophy of Religion" (in Polish 1977; in English: New York 1991); "Religion and The Religion Sciences" (1988); "God or Sacred?" (2007); "Atheism Trap" (2012). The article consists of two parts. Part 1 presents the essence of the dispute about the vision of man from the perspective of Zdybicka's metaphysical research on religion. Part 2 presents a comparison of the two models of humanism: theocentric (which the scholar supports) and anthropocentric (in the Marxist and postmodern version) in the context of the criticism of atheism that the scholar conducted when Marxism prevailed in Polish educational systems (Part 2.1) and after the political transformation in Poland since the 1990s (Part 2.2), when the possibility of changing anthropological foundations in education opened up.