Facing the end : apocalyptic sensibility of Andrzej Żuławski

Celem artykułu jest analiza twórczości Andrzeja Żuławskiego przez pryzmat kategorii późności, końca i apokaliptycyzmu, które kształtowały niepowtarzalny późnomodernistyczny idiom tego reżysera. Już od debiutanckiej Trzeciej części nocy jego filmy konsekwentnie podejmowały tematy rozpadu, zmierzchu lub śmierci. Objawiały się one w portretach ogarniętych chaosem światów na skraju upadku, bohaterów zmierzających ku (auto)destrukcji oraz w stronie formalnej dzieła, kwestionującej tradycyjne reguły narracji i harmonii. Posługując się pojęciami i spostrzeżeniami zaczerpniętymi z prac m.in Edwarda Saida, Franka Kermode’a czy Johna Orra, w strategii tej dostrzec można charakterystyczny rys schyłkowego okresu modernistycznej formacji w kinie i kulturze, która za pomocą apokaliptycznej wrażliwości niejako tematyzowała własny koniec.

The aim of this article is to analyze the works of Andrzej Żuławski through the categories of lateness, ending and apocalypticism, forming the director’s unmistakable late modernist style. Since his feature debut The Third Part of the Night, Żuławski consistently approached themes such as decay, fall, or death. They are all to be recognized in his portrayals of worlds on the verge of collapse, characters falling toward (self)destruction but also in the formal and stylistic traits questioning the traditional rules of narration and harmony. Using the terms and ideas formulated in writings of scholars such as (among others) Edward Said, Frank Keromde, and John Orr, we can interpret this strategy as a characteristic feature of late period of modernism in film and culture, that reworks, through the apocalyptic sensibility, its own looming end.