Damaging catastrophism, inspiring catastrophism? : avant-garde and world destruction in Bruno Jasieński’s "Nogi Izoldy Morgan" ("The Legs of Izolda Morgan")

Artykuł zawiera rozważania na temat tendencji katastroficznych rozwijających się w Dwudziestoleciu międzywojennym, a mających swe źródło m.in we wczesnym modernizmie i dekadentyzmie. Jest również próbą weryfikacji sztywnego podziału na jasne i ciemne Dwudziestolecie. W tekście zanalizowano utwór Nogi Izoldy Morgan (1923) Brunona Jasieńskiego. Kontekstem dla powieści jest krytyczna rewizja polskiego futuryzmu zawarta w artykule Futuryzm polski (bilans) (1926). Futurystyczna świadomość Jasieńskiego przesiąknięta jest refleksją o kresie i zmierzchu. Sama powieść zawiera rozważania nad kondycją ówczesnej techniki i refleksje na temat jej rozwoju. Utwór jest swoistym "pożegnaniem z futuryzmem", odpowiedzią na gwałtowne cywilizacyjne przemiany i rozpad wartości, zakwestionowaniem bezkrytycznego uwielbienia maszyny.

The article contains considerations about the destructive tendencies that were developing in the Inter war period and having their origin e.g. in early modernism and decadence. It is also an attempt at verifying of the rigid division of the Inter war Years into bright and dark ones. The paper analyses Bruno Jasieński’s text "Nogi Izoldy Morgan (The Legs of Izolda Morgan)" (1923), while the context for the novel is a critical revision of the Polish futurism included into "Futuryzm polski (bilans) (Polish Futurism. Summary)" (1926). Jasieński’s futurist awareness is steeped in reflection about the end and twilight of civilisation, and the novel contains observations on the condition of the then technology and its development. The piece is a peculiar "farewell to futurism," an answer to the rapid changes in civilisation and fall of values, a challenge to gullible adoration of machine.