Referaty wygłoszone na konferencji zorganizowanej w Krakowie w dn. 10-11 października 2014 przez Katedrę Rosyjskiej Kultury Nowożytnej Instytutu Rosji i Europy Wschodniej UJ oraz PAU. Bibliogr. s. 124. Strona wydawcy: https://www.wuj.pl

Artykuł poświęcony jest charakterystyce filozofii buntu występującej w pieśniach Jacka Kaczmarskiego i Włodzimierza Wysockiego, omawianej na podstawie koncepcji Alberta Camusa zawartych w Człowieku zbuntowanym. Przedmiot rozważań stanowi postawa człowieka zbuntowanego, ukazana w pieśniach bardów zarówno w wymiarze politycznym, jak i metafizycznym. Pierwsza część artykułu podejmuje kwestię absurdu w twórczości rosyjskiego i polskiego pieśniarza. W twórczości Wysockiego problem został pokazany w obrębie takich kręgów tematycznych jak: przygotowania obywatela radzieckiego do wyjazdu na Zachód, sytuacja w szpitalu psychiatrycznym, rywalizacja sportowa. Natomiast Kaczmarski przedstawia absurd w państwie totalitarnym, głównie sięgając do obrazów biblijnych. Kolejny fragment artykułu poświęcony został refleksji nad istotą buntu historycznego. Ważną rolę w tej części rozważań odgrywa analiza wskazanej przez Camusa „nieusuwalnej opozycji” pomiędzy „buntem a zdobyczami rewolucji”. Postawa proponowana przez obu bardów stawia w centrum wartości znajdujące się w opozycji do haseł i założeń państwa komunistycznego. Totalności bardowie przeciwstawiają wezwanie do jedności, zamiast terroru proponują ofiarę z siebie, traktują człowieka nie jako przedmiot, ale jako podmiot, zamiast fałszu propagandy decydują się na szczerość, zamiast sakralizacji władzy wskazują na niezależność i wolność każdego obywatela. W kolejnej części artykułu została omówiona kwestia buntu metafizycznego, który rodzi się w wyniku dostrzeżenia absurdu i tragizmu ludzkiej egzystencji. Rosyjski i polski pieśniarz posługują się metaforą raju, pokazując w jaki sposób Bóg, ofiarując człowiekowi dobrobyt, ogranicza jego wolność, która jest wpisana w naturę ludzką. Ważną rolę odgrywa w tym temacie idea prometeizmu, obecna zarówno w pieśniach Wysockiego, jak i Kaczmarskiego, oraz wezwanie do budowania międzyludzkiej wspólnoty opartej na solidarności. Kaczmarski pokazuje gotowość do poświęcenia siebie i swojego życia dla głoszenia idei buntu, która przywróci człowiekowi wolność i godność. Wysocki natomiast jako poeta pragnie służyć swojemu narodowi, pomagać braciom w odnalezieniu drogi do prawdy o nich samych. Dla obu twórców centralne znaczenie posiadają wartości humanistyczne, a życie ludzkie jest szczególnie cenne. Rozważania prowadzą do wniosku, że postawa zbuntowana, proponowana przez rosyjskiego i polskiego barda, pozwala na funkcjonowanie w rzeczywistości pełnej tragizmu i absurdu, daje człowiekowi szansę na realizację własnej wielkości.

The article considers the characteristics of Albert Camus philosophy of rebellion, contained in songs of Jacek Kaczmarski and Vladimir Vysotsky. Work is based on Camus concepts from his book Th e Rebel. The rebellious attitude of the man depicted in the songs of bards is considered both in the political and metaphysical context. The first part of the article is devoted to the refl ection on the essence of the historical rebellion. An important role in this part of the article plays the analysis of shown by Camus: “indelible opposition” between “rebellion and achievements of the revolution.” This topic describes oppositions: “the totality – unity”, “terror – the gift of oneself ”, “man as a subject – as an object”, “propaganda – sincerity”, “sacralization of dignity – independent citizen”. Th e next part of the article elaborates on metaphysical rebellion, which arises as a result of the absurd and perceiving the tragedy of human existence. An important role in this refl ection plays the idea of prometheism, present both in the songs of Vysotsky and Kaczmarski, and their call to build a community based on solidarity. Considerations lead to the conclusion, that the rebellious attitude proposed by both the Russian and Polish bard helps a man to function in reality full of tragedy and absurdity and gives a man the chance to realize his own greatness.