Gaïa’s names : thinking about the end of anthropocene

Toczące się od kilku lat dyskusje na temat nowej epoki w dziejach Ziemi koncentrują się na kwestiach wyboru adekwatnej nazwy i weryfikowalnego naukowo datowania. Lektura tekstów wokół antropocenu ujawnia właściwe dla różnych dyscyplin naukowych metodologie i narzędzia badawcze, a przede wszystkim pokazuje lokalność i sytuacyjność produkowanej przez każdą z nich wiedzy. Artykuł zaczyna się od przywołania remedium na katastrofalne skutki techno-naukowego postępu, które odwołując się do sił chtonicznych proponują Isabel Stangers, Donna Haraway i Bruno Latour. Choć nadają mu samo imię Gaja, odmiennie definiują otwarty i emergentny system powiązań sym-biotycznych, o którym pod koniec lat siedemdziesiątych pisał brytyjski fizjolog James Lovelock. Następnie przedstawia najważniejsze i konkurencyjne wobec antropocenu koncepcje: kapitalocen (Jason W. Moore), nekrocen (Justin McBrien) i plantacjocen (Anna Lowenhaupt Tsing), żeby przejść do idei prospektywnego i spekulacyjnego myślenia Donny Haraway (Staying with Trouble, 2016). Haraway zastanawia się nad przyszłością po antropocenie i tym, jak można odzyskać naturokulturową różnorodność. Dokonuje radykalnej redefinicji relacji między ludźmi a innymi, biotycznymi i abiotycznymi sprawczościami, niedostateczną uwagę poświęca jednak holobiontom z pogranicza biologii i nowoczesnych technologii, które pojawiają się w takich współczesnych projektach, jak przedstawiona w artykule Species Series koreańskiego artysty Wonbin Yanga (2012).

A debate about a new era in the history of the Earth has been under way for almost two decades, but it has focused merely on an adequate naming and scientifically verifiable dating of that period. What has been written about the Anthropocene lays bare specificity of methodologies and approaches of various research fields, but above all demonstrates locality and situatedness of knowledge produced within each of them. The article starts with recalling a few remedies to catastrophic after-effects of the techno-scientific progress proposed by Isabel Stangers, Donna Haraway, and Bruno Latour, who refer to chthonic powers. Although they give these powers the same name Gaia, each of them differently defines an open-ended and emergent system of symbiotic relationships which was described by the British physiologist James Lovelock in the late 1970s. Next, the article presents the most important concepts of the new era that compete with the term “Anthropocene”: Capitalocene (Jason W. Moore), Necrocene (Justin McBrien), and Plantatiocene (Anna Lowenhaupt Tsing). Finally the article focuses on Donna Haraway’s idea of prospective and speculative fabulation (Staying with Trouble, 2016). Haraway outlines a future after the Anthropocene, speculating about how to salvage naturecultural variability. She offers a radical redefinition of relationships between humans and others critters, biotic and abiotic agencies. She does not focus extensively, however, on holobionts in border area of biology and modern technologies which emerge in such contemporary projects as Species Series of an Corean artist Wonbin Yanga (2012), analysed in the paper.