Tytuły, pieczęcie i herby książąt litewskich jako symbole władzy i znaczenia przed Unią Lubelską

Tytuły, pieczęcie i herby książąt litewskich nie stały się jak dotąd przedmiotem odrębnego zainteresowania historyków, jako że był to temat poruszany głównie na marginesie rozważań nad symboliką władzy wielkich książąt litewskich, zwłaszcza Jagiellonów. Ze względu na wielką liczbę i zróżnicowane książąt żyjących na obszarze Wielkiego Księstwa Litewskiego przed unią lubelską, artykuł skupia się na analizie tytułów, pieczęci i herbów używanych przez Giedyminowiczów oraz ich potomków. W omawianym okresie książęta ci odgrywali istotną rolę polityczną i społeczną, szczególnie pod koniec XIV i na początku XV wieku, gdy władali własnymi księstwami dzielnicowymi i blisko współpracowali (bądź rywalizowali) z wielkim księciem. Chociaż w XV wieku utracili podmiotowość polityczną i zostali zaliczeni do warstwy właścicieli ziemskich, to jednak zachowali wiele przywilejów i wciąż odgrywali ogromną rolę w życiu politycznym i społecznym, zwłaszcza na obszarze swoich prowincji. Ciesząc się autorytetem i rozległymi wpływami, książęta ci wytworzyli interesujący i warty analizy zespół symboli władzy i znaczenia. Analiza najbardziej reprezentatywnych zabytków pokazuje, że tytuły, pieczęcie i herby stanowiły przede wszystkim wskaźnik odzwierciedlający status społeczny i pozycję Giedyminowiczów w państwie: inne symbole określały rangę Giedyminowiczów jako książąt dzielnicowych, a inne – Giedyminowiczów jako zamożnych posiadaczy ziemskich. Zarówno jednak w pierwszym, jak i drugim przypadku, książęta potrafili w taki sposób posłużyć się tymi symboli, aby stworzyć propagandowy wizerunek i wyrazić daleko idące aspiracje polityczne. Do tego celu najlepiej nadawała się symbolika wielkoksiążęca, szczególnie Jagiellońska, do której książęta, jako bliscy krewniacy, mieli dosyć szeroki dostęp. Inspirowanie się lub wprost sięganie po symbole monarsze wydaje się wyróżniać książąt litewskich na tle innych europejskich bocznych gałęzi panującego domu. Może to wskazywać, że książęta upatrywali głównego źródła swojej potęgi i znaczenia nie we własnej odrębności i zamożności, ale w łasce i pokrewieństwie z wielkimi książętami.