"Apaszem Stasiek był w krąg znały go ulice..." : Warsaw urban ballad as a transgresive and alternative way of experiencing the interwar modernity

Marshall Berman swoją książkę Wszystko, co stałe rozpływa się w powietrzu, rozpoczyna słowami: "Istnieje takie fundamentalne doświadczenie - doświadczenie czasu i przestrzeni, samego siebie i innych, możliwości i zagrożenie jakie niesie życie - które łączy miliony ludzi żyjących dziś na całym świecie. Będę nazywał to złożone doświadczenie 'nowoczesnością'" (Berman, 2006,15). Nowoczesność rozumiana jako doświadczenie postępu i nieustannego wzrostu narodziła się w miastach, jednak nigdy nie była utożsamiana jedynie z rosnącym zadowoleniem społecznym. Jak słusznie zauważył Berman, wiązała się z ekscytacją potencjalnym zagrożeniem. W swojej książce Melodrama and Modernity: Early Sensational Cinema and its Context podkreśla to Ben Singer: "Narodziny wielkomiejskiej nowoczesności były zjawiskiem wzbudzającym grozę. Miasta zawsze były pełne ruchu, ale nigdy aż tak, jak tuż przed przełomem stuleci" (Singer, 2009, 143). Ośrodki miejskie stały się nasycone bodźcami bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, ilość elementów dystrakcyjnych w wielkich ośrodkach przytłaczała. Jak można przypuszczać, nowoczesna podmiotowość musiała nauczyć się radzić sobie z dużą ilością atrakcji sensorycznych występujących jednocześnie.

Modernity that has been an effect of the geopolitical changes and urban development of the interwar period, made the human experience more sensational, sensory intensive and exposed to constant distraction. That was the best ground for crime novels. Poetics of the crime and the insistent need to solve the puzzle, have been juxtaposed with experience of the present. There was a special place for figure of detective - symbol of racional thinking. In the history of Polish interwar period, popular culture got examples of an alternative way of experiencing reality, like songs derived from broadside ballads. It is a form affirming the crime, as a prescription for meeting the social order. Breaking the law is a response to the incomprehensible but appealing sensacional elements of everyday life. Apasz a figure of modernity, cartographer of new Warsaw world. Warsaw urban ballads fills the gap of semiotics, located between the press and the criminal novel. That music genre is a proof of the existence of various forms and techniques of experience of Polish modernity, at the same time it provides an alternative for the popular figures of experience.