Cognitive representations of employees and the development of management style preferences among nascent entrepreneurs : psychosocial determinants of participative management

Dostęp do publikacji jest możliwy w Archiwum UJ

Prezentowane w niniejszej pracy badania dotyczyły związku pomiędzy stereotypem grupy pracowników a preferencją zarządzania partycypacyjnego wśród początkujących przedsiębiorców. Punktem wyjścia do sformułowania hipotez był model treści stereotypu (SCM, Fiske i inni, 2002) oraz komplementarna wobec niego "mapa uprzedzeń" (BIAS Map; Cuddy, Fiske i Glick, 2007). Głównym celem badań była odpowiedź na pytanie czy, a jeśli tak, to w jakim stopniu stereotypy grupy pracowników przekładają się na nastawienie wobec partycypacji w zarządzaniu i gotowość do wdrażania praktyk partycypacyjnych w nowo założonych firmach. Dodatkowym celem pracy była replikacja badań SCM na unikalnej grupie osób badanych w specyficznym kontekście relacji międzygrupowych: przedsiębiorca-pracownicy. Przeprowadzono badania w środowisku naturalnym w podłużnym planie badawczym z trzykrotnie powtarzanym pomiarem. Grupą osób badanych byli początkujący przedsiębiorcy, którzy badani byli po raz pierwszy na kilka miesięcy przed założeniem firmy, następnie po upływie około roku oraz dwóch i pół roku. W związku z dużą różnorodnością definicji i podejść do zarządzania partycypacyjnego występujących w literaturze, jako porządkującą przyjęto perspektywę wypracowaną na podstawie strategicznego zarządzania zasobami ludzkimi (SHRM, Colbert, 2004; Kaarsemaker i Poutsma, 2006), zgodnie z którą partycypację w zarządzaniu można podzielić między innymi na zasady, praktyki i proces zarządzania w czterech kluczowych obszarach: dostępie do informacji, delegowanie decyzyjności, dzielenie się zyskiem oraz własnością. Mimo licznych ograniczeń związanych z uzyskanymi wynikami, tym dużą "śmiertelnością" próby oraz niską rzetelnością narzędzi badawczych, można powiedzieć, że cel badawczy został w dużym stopniu osiągnięty. Uwzględnienie perspektywy psychologicznej i mechanizmów spostrzegania społecznego okazało się stanowić ważny wkład teoretyczny w wyjaśnianie gotowości do wdrażania partycypacji w zarządzaniu. W zakresie replikacji badań związanych z SCM nie udało się odtworzyć zakładanej, dwuwymiarowej struktury treści stereotypu z czterema rodzajami stereotypów. Wymiary ciepła i kompetencji były ze sobą w wysoki stopniu skorelowane (od r=0.79, do r=0.91 w zależności od etapu badania) składając się w rezultacie na dwa rodzaje stereotypów: jednorodnie pozytywny i jednorodnie negatywny. Sam stereotyp podlega bardzo dużym zmianom już w trakcie pierwszego roku prowadzenia działalności gospodarczej. Zmiany te nie są zależne od wymiaru treści czy pierwotnego natężenia stereotypu. Treść stereotypu okazała się istotnie wpływać na praktycznie każdy aspekt zarządzania partycypacyjnego. Jednorodnie pozytywny stereotyp sprzyja pozytywnemu nastawieniu wobec partycypacji, wysokiej ocenie jej efektywności oraz gotowości do jej wdrażania. Stereotyp jednorodnie negatywny działa w odwrotnym kierunku. Wbrew przewidywaniom BIAS Map wpływ ten nie był zapośredniczony przez emocje. W większości przypadków, gdy kontrolowano wpływ wymiaru kompetencji, wymiar ciepła był istotnie związany z zarządzaniem partycypacyjnym oraz dodatkowo z samym zatrudnianiem pracowników (w wielu przypadkach oszacowania modelu przy kowariancji drugiego z wymiarów nie było możliwe ze względu na sporą współliniowość. Wymiar kompetencji, przy kontroli wymiaru ciepła, był istotnie związany wyłącznie ze zmienną planowania wdrożenia udziału w zysku. W pracy szczegółowo omówiono znaczenie uzyskanych wyników zarówno w kontekście koncepcji SCM i BIAS Map, jak i w kontekście refleksji nad zarządzaniem partycypacyjnym. Nakreślono również propozycje dalszych badań, które przezwyciężyłyby zarówno ograniczenia związane z tym badaniem, jak i samym modelem treści stereotypu.