W rozdziale zaprezentowane zostało znaczenie działalności gospodarczej dla prawnej idei ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Autor charakteryzuje modele ochrony i opieki nad zabytkami w kontekście mechanizmów działalności gospodarczej w zróżnicowanych systemach prawnych, politycznych i gospodarczych Polski ostatnich 99 lat. Zagadnienie to zostało zaprezentowane z uwzględnieniem kontekstów i uwarunkowań norm prawnych i rzeczywistości administracyjnej. Przedmiotem rozważań jest w dalszej części analiza wpływu modelu gospodarki socjalistycznej na stan ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce po II wojnie światowej. Następnie zaprezentowany został wpływ modelu gospodarki kapitalistycznej na stan ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce po II wojnie światowej po zmianie systemu w 1989 r. Rozważania autorskie zostały zakończone merytorycznymi uwagami .i refleksjami autorskimi.

The significance of economic operation for legal idea of monuments' protection and preservation of monuments has been presented in the chapter. The author characterises models of protection and preservation of monuments in context of mechanisms of economic operation in diversified legal, political and economic systems of Poland of the last 99 years. This issue has been presented including contexts and circumstances of legal norms and administrative reality. An object of consideration in the following part is an analysis of an influence of socialist economy model on a state of protection and preservation of monuments in Poland after the II World War after system change in 1989. Author's considerations have been finished by substantive observations.