"Deus venter" : on the motif of the "belly-god" in the literature of the Middle Ages (on selected examples)

Strona wydawcy: https://www.wuj.pl

Przedmiotem zainteresowania artykułu jest topos boga-brzucha (deus venter), który, choć w kulturze łacińskiej europejskiego średniowiecza wywodził się z listu św. Pawła do Filipian, to miał swoje źródła w kulturze antycznej - zarówno tradycji grecko-rzymskiej, jak i żydowskiej. Topos ten w chrześcijaństwie został powiązany z grzechem obżarstwa (gula) i był najczęściej wykorzystywany w celach moralizatorsko-dydaktycznych. Analiza przykładów zastosowania tego motywu w przeróżnych tekstach średniowiecznych (m.in św. Hieronima ze Strydonu, Cezarego z Arles, Jana Kanapariusza, Mateusza z Vendôme, Piotra z Palude, Mikołaja z Błonia, Archipoety i anonimowego utworu ze zbioru Carmina Burana o inc. Alte clamat Epicurus) prowadzi do wniosków, że excerptum biblijne, pozbawione oryginalnego kontekstu, stanowi interesujący przykład trybów interpretacji, zależnych od okoliczności historycznych i biografii poszczególnych autorów oraz celów i funkcji tekstów, w jakich zostały użyte. Uwzględnienie bowiem np. kontekstu kultury monastycznej pozwala lepiej zrozumieć okoliczności powstawania diatryb przeciwko obżarstwu, a rekonstruowanie wspólnych źródeł określonych motywów pozwala na obserwacje symptomatycznych fluktuacji w obrębie kultury piśmiennej wieków średnich.

The article focuses on the topos of the belly-god (deus venter), which, although in the Latin culture of the European Middle Ages derived from the Letter of St. Paul to the Philippians, had its roots in the Antiquity: both in the Greco-Roman and Jewish tradition. In Christianity, the topos was connected with the sin of gluttony (gula) and was most frequently used for moral and didactic purposes. An analysis of the use of this motif in various medieval texts (e.g. by St. Jerome of Stridon, St. Caesarius of Arles, John Canaparius, Matthew of Vendôme, Peter Paludanus, Mikołaj z Błonia, the Archpoet, and in the Carmina Burana song Alte clamat Epicurus) leads to a conclusion that the Biblical excerpt, devoid of its original context, constitutes an interesting example of modes of interpretation dependent on the historical circumstances and biographies of the authors, as well as on the purposes and aims of the texts in which it was used. Thus, taking into account, e.g. the monastic context, it is possible to understand better the origins of diatribes against gluttony, and reconstructing the common sources of given motifs allows for observing symptomatic fluctuations within the literary culture of the Middle Ages.