Artefakty przeszłości jako ślady pamięci : dziedzictwo kulturowe Aromanów na Bałkanach

Bibliogr. s. 191-194

Celem tego artykułu jest odpowiedź na kilka pytań: (1) jakie ślady materialnego dziedzictwa kulturowego Aromanów (Wlachów) odnajdujemy na terenach dzisiejszej Albanii, Grecji i Republiki Macedonii; (2) co mówią one o społeczności lokalnej, jej historii i znaczeniu w kulturze europejskiej; (3) czy istnieje współcześnie aromańska pamięć zbiorowa dotycząca miejsc, w których zachowały się ślady tego dziedzictwa? W tekście dokonano opisu regionów, które zamieszkiwali Aromanie, zaprezentowano wstępne kryteria podziału ich dziedzictwa kulturowego na grupy, przypisując im wybrane przykłady zabytków, a także wskazano, jakie wybrane znaczenia i sensy związane z kulturą aromańską odkrywamy, traktując owe zabytki jako tekst kultury. W artykule wykorzystano jakościowe metody badań terenowych, w tym wywiady i obserwacje związane ze śladami tego dziedzictwa w wybranych miejscowościach Grecji, Albanii i Republiki Macedonii, wraz z wykonaniem dokumentacji fotograficznej. Badaniu poddano także źródła zastane (historyczne i etnograficzne) oraz zasoby dostępne w Internecie - przeanalizowano narracje dotyczące odpowiednich zabytków w źródłach etnograficznych (dawnych i współczesnych wspomnieniach Aromanów) znajdujące się w nowych mediach, w tym na blogach i portalach internetowych. W analizie posłużono się paradygmatem historyczno-porównawczym i interpretatywnym, co pozwalało na badanie ukrytych znaczeń i kodów kulturowych związanych z dziedzictwem aromańskim. Badania pokazały, że na terenie Bałkanów zachowały się liczne artefakty dziedzictwa kulturowego Aromanów, z którymi związane są rozmaite sensy i znaczenia (m.in organizacja przestrzeni, przestrzenie realne i mityczne, wielokulturowość i konflikt).

The purpose of this article is to answer several questions: (1) What traces of the Aromanian (Vlach) tangible cultural heritage can be found in present-day Albania, Greece, and the Republic of Macedonia?; (2) What do such traces tell us about the local community and its history and significance in European culture?; (3) Is there today any Aromanian collective memory of the places where the traces of this heritage have been found? The article describes the regions, which used to be inhabited by Aromanians, presents the initial criteria for the division of their cultural heritage into groups by attributing selected examples of historical monuments to this ethnos and also indicates the selected meanings related to Aromanian culture, which we discover when treating these monuments as the text of culture. I used qualitative field research methods, including photographic documentation, interviews and participant observations linked with the traces of this heritage in selected villages of Greece, Albania and Republic of Macedonia. The research also focused on the secondary (historic and ethnographic) sources as well as on resources available on the Internet - I analyzed the narratives about the relevant monuments in ethnographic sources (past and contemporary memories of Aromanians) published in the new media, including on blogs and websites. The analysis is based on the comparative historical paradigm and on the interpretative paradigm, which made it possible to study the hidden cultural meanings and codes related to the Aromanian heritage. The study showed that the Balkans is home to numerous Aromanian cultural heritage artifacts with which this ethnicity associates different meanings (i.e. space organization, real and symbolic places, multiculturalism and conflict).