Decoloniality and the nuclear heritage of Chornobyl

Bibliogr. s. 31-34

Wczesną wiosną 2022 roku świat obiegły zdjęcia z Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia1, które obudziły w społeczeństwach zachodnich uśpiony - zdawałoby się - lęk przed zagrożeniem atomowym. Brak możliwości przewidzenia konsekwencji działań militarnych w Strefie odsłonił nowe perspektywy interpretacji czarnobylskiego dziedzictwa: na poziomie dekonstrukcji wcześniejszych narracji, strategii ochrony dziedzictwa materialnego w sytuacji zagrożenia, obudził również pytania o sprawczość w chaosie i odpowiedzialność za miejsca, przedmioty, a przede wszystkim ludzi. W artykule podjęto próbę spojrzenia na wybrane aspekty procesu transformacji dziedzictwa Czarnobylskiej Strefy Wykluczenia (Chernobyl Exclusion Zone, CEZ) na gruncie krytycznych studiów nad dziedzictwem; akcent położono na interpretowanie tychże procesów w perspektywie myśli dekolonialnej. Rozważania rozpoczyna przedstawienie najważniejszych założeń krytycznych studiów nad dziedzictwem jako ramy rozwoju badań dziedzictwa w ostatnich dekadach. Następnie zaprezentowano dziedzictwo czarnobylskie jako nuklearne dziedzictwo kulturowe, którego dysonansowy wymiar materializuje się zarówno w przestrzeni (CEZ), jak i w narracjach kulturowych, co pozwala uwypuklić procesualny i relacyjny charakter interpretacji zasobów przeszłości. Tekst nie stanowi wyczerpującego studium przypadku. To głos w dyskusji na temat tego, jak dziedzictwo aktualizuje się w zmieniających się warunkach społeczno-politycznych, co równocześnie traktować można jako okazję do wzbogacenia dotychczasowych perspektyw badawczych.

In the early spring of 2022, images from the Chornobyl Exclusion Zone circulated around the world, awakening a dormant fear of the nuclear threat in Western societies. The reality of the unpredictability of the consequences of military action in the Zone unveiled new perspectives for interpreting the Chornobyl legacy in the context of causality – from the strategies of physical protection to deconstruction of existing narrations. The article aims to conceptualise the dissonances of the Chornobyl nuclear heritage in the optics of the postcolonial perspective. The discussion begins with a presentation of the main assumptions of critical heritage studies as a framework for a presentation of Chornobyl as a cultural nuclear heritage. The analysis of a case study offers an insight into the process of revisiting heritage in relation to changing socio-political conditions. It also contributes to the wider discussion on decoloniality of the post-soviet world.