Nowica as a mainstay of Lemko culture

Łemkowie stanowią jedną z ciekawszych grup etnicznych, zamieszkujących Polskę, przez długie lata owianą aurą tajemnicy i budzącą fascynację. Niejasne pochodzenie przedstawicieli tej mniejszości było źródłem licznych dyskusji i polemik wśród badaczy. W krajobrazie dawnej Łemkowszczyzny szczególne miejsce zajmuje niepozorna wieś, która obecnie może uchodzić za ostoję jej tradycji i kultury – Nowica. Niniejsza praca jest próbą przedstawienia historii miejscowości, od XIV w., w którym pojawiają się pierwsze wzmianki na jej temat, do lat obecnych. Stanowi także refleksję nad szczególną rolą Nowicy wśród łemkowskiej społeczności. W tekście nakreślono początki jej istnienia nierozerwalnie związane z rodziną Gładyszów, przedstawiono pierwsza lata funkcjonowania i obraz codzienności jej pierwszych mieszkańców. Opisano także główne zajęcia, które wykonywali nowiczanie i scharakteryzowano kształtujące się dziedziny gospodarki. Na przykładzie rodziny Sembratowiczów przedstawiono proces powstawania pierwszych elit i drogę budowania ich wpływów. Zwrócono także uwagę na szczególne znaczenie popostwa i cerkwi dla lokalnej społeczności. Opisując historię miejscowości, ukazano problemy, z którymi musieli mierzyć się mieszkańcy Łemkowszczyzny – zbójectwo, biedę, która zmuszała do emigracji, a z czasem konieczność samookreślenia i obrony swojej tożsamości w cieniu politycznych sporów. Dużo uwagi poświęcono burzliwym wydarzeniom XX w. – działaniom związanym z wybuchem I i II wojny światowej, a także trzem falom przesiedleń, które, w zbiorowej świadomości Łemków, są jednymi z najtragiczniejszych doświadczeń. Istotna część pracy została poświęcona na przedstawienie współczesnego obrazu wsi – zupełnie niespotykanej struktury lokalnej społeczności, która przemieniła wieś w swoisty kulturalny tygiel. Opisano tradycyjne zajęcia wciąż kultywowane i chętnie prezentowane przez Łemków. Podkreślono znaczącą rolę mieszkańców, którzy podejmują liczne działania, by popularyzować łemkowską kulturę. Przedstawiono postaci i miejsca, związane z historią wsi oraz przykładowe wydarzenia kulturalne, które cyklicznie odbywają się w miejscowości.

The Lemkos are one of the most interesting ethnic groups inhabiting Poland, shrouded in mystery for many years. The unclear origin of representatives of this minority has been the source of multiple discussions and polemics among researchers. In the landscape of the former Lemko region, a special place is covered by an inconspicuous village, which can now be considered a mainstay of its tradition and culture - Nowica. This text is an attempt to present the history of the village, from the 14th century, when it was first mentioned, to the present. It is also a reflection on the special role of Nowica among the Lemko community. The text outlines the beginning of its existence, inextricably linked with the Gładysz family, presents the first years of function and the everyday life of its first inhabitants. The main occupations performed by the inhabitants of Nowice were also described and the emerging areas of the economy were characterized. On the example of the Sembratowicz family, the process of creating the first elites and strengthening their role is presented. Attention was also drawn to the special importance of the church and clergy for the local community. Describing the history of the village, the problems that the inhabitants of the Lemko region had to face were shown - robbery, poverty, which forced emigration, and over time, the need to define oneself and defend one's identity in the shadow of political disputes. A lot of attention was paid to the turbulent events of the 20th century - activities related to the outbreak of World War I and II, as well as three waves of resettlement, which, in the collective consciousness of Lemkos, are among the most tragic experiences. A significant part of the work was devoted to presenting the contemporary image of the village - a completely unique structure of the local community, which turned the village into a kind of cultural melting pot. Traditional activities still cultivated and eagerly presented by the Lemkos are described. The significant role of the inhabitants, who take plenty actions to popularize the Lemko culture, was emphasized. Characters and places related to the history of the village are presented, as well as examples of cultural events that periodically hold on the village.