The emergence of the problem of violence in German-speaking phenomenology

Problem przemocy daje się odnaleźć w historii fenomenologii już w pismach Edmunda Husserla. Jego pełne rozwinięcie jednak następuje dopiero u współczesnych fenomenologów niemieckojęzycznych: wprowadzającego podstawowe intuicje Bernharda Waldenfelsa oraz rozwijającego systematyczną „fenomenologię przemocy” Michaela Staudigla. Pierwszy rozdział poświęcony jest perspektywom na analizę przemocy w Husserlowskiej fenomenologii. Rozważam trzy stadia rozwoju jego metody fenomenologicznej: od analizy statycznej, poprzez genetyczną i kończąc na generatywnej. Konkluduję, że fenomen przemocy domaga się transformacji metody w stronę generatywności. W rozdziale drugim wprowadzam wątek trzech propozycji transformacji metody fenomenologicznej filozofów z nurtu Nowej Fenomenologii Francuskiej. Zwracam uwagę na kluczową rolę, jaką odgrywa u nich przeformułowanie rozumienia fenomenu, którego centralną charakterystyką staje się wydarzeniowość. Bronię tezy, że właśnie to przeformułowanie stanowi nieusuwalne tło, na którym rozwijają się transformacje metody fenomenologicznej proponowane przez współczesnych fenomenologów niemieckojęzycznych. Proponuję jednak dwa kryteria odróżniające te pierwsze propozycje od współczesnych rozwinięć fenomenologii niemieckojęzycznej – kryterium motywacji (transformacja stosowana vs. teoretyczna) oraz kryterium zakresu (transformacja regionalna vs. generalna). Proponuję hipotezę, że Nowi Fenomenologowie Francuscy przekształcają metodę z pobudek teoretycznych oraz w zakresie generalnym, w odróżnieniu od współczesnych fenomenologów niemieckich, którzy transformują metodę motywując to jej stosowaniem w zakresie regionalnym. W rozdziale trzecim opisuję projekt fenomenologii Bernharda Waldenfelsa. Przemierzam drogę od zaobserwowanej przez niego „kontyngencji wszelkich porządków” najpierw do proponowanej przez niego etyki responsywnej, a następnie wychodząc od tej samej zasadniczej obserwacji wprowadzam główne rysy jego analizy przemocy. W obu tych drogach daje się odnaleźć wątek „nawracania”: w pierwszej - od obcego zasymilowanego w intencjonalnej świadomości do źródłowego doświadczenia obcego jako obcego dokonującego się w przed-intencjonalnej responsywności; w drugiej - od intencjonalnie uchwytnego tematu przemocy do wydarzeniowego, destrukcyjnego czynu przemocy. Tylko poprzez to „nawracanie” staje się możliwe poszukiwanie „przestrzeni mniejszej przemocy”. Na koniec, w rozdziale czwartym, śledzę główne etapy rozwoju projektu „fenomenologii przemocy” Michaela Staudigla. Rekonstruuje jego propozycję transformacji metody fenomenologicznej w stronę fenomenologii stosowanej i relacjonalnej. Opisuję rolę cielesności w analizie fenomenu przemocy, która czyni człowieka jednocześnie otwartym na przemoc oraz etyczne roszczenia innych. Przeprowadzam za autorem etyczną epoché, której bezpośrednią konsekwencją okazuje się kluczowe dla analizy pytanie o warunki możliwości przemocy. Na koniec zarysowuję krótko centralną intuicję Staudigla, że główną płaszczyzną, na której zachodzi „umożliwianie przemocy” jest poziom przed-refleksyjnych i ponad-indywidualnych procesów generatywnych habitualizujących ego jako obojętne na roszczenia Innych.

The problem of violence can be found in the history of phenomenology already in the writings of Edmund Husserl. However, it is fully developed only by contemporary German-speaking phenomenologists: Bernhard Waldenfels who introduces basic intuitions about it and Michael Staudigl who develops a systematic "phenomenology of violence". The first chapter of this work is devoted to perspectives on the analysis of violence in Husserl's phenomenology. I consider three stages in the development of his phenomenological method: static analysis, genetic analysis, and generative analysis. I conclude that the phenomenon of violence demands the transformation of the method towards generativity. In the second chapter, I introduce the topic of three transformations of the phenomenological method proposed by philosophers from the New French Phenomenology movement. I draw attention to the fact that they all propose to reformulate understanding of the phenomenon. They propose that the core of phenomenon as phenomenon is its as event-character. I defend the thesis that this reformulation of is the essential background against which the transformations of the phenomenological method proposed by contemporary German-speaking phenomenologists develop. However, I propose two criteria that distinguish these first proposals from contemporary developments of German-language phenomenology - the criterion of motivation (applied vs. theoretical transformation) and the criterion of scope (regional vs. general transformation). I propose the hypothesis that the New French Phenomenologists transform the method for theoretical reasons and in the general scope, unlike the contemporary German phenomenologists who transform the method justifying its application in the regional scope. In the third chapter, I describe Bernhard Waldenfels' project of phenomenology. I move from his observation of the "contingency of all orders" first to the responsive ethics he proposes, and then, starting from the same fundamental observation, I introduce the main features of his analysis of violence. In both of these ways, the theme of "metanoia" (conversion) can be found. It is a conversion: in the first - from the alien assimilated in intentional consciousness to the source experience of the alien as the alien taking place in pre-intentional responsiveness; in the second - from the intentionally perceptible theme of violence to the eventful, destructive act of violence. It is only through this conversion that the search for "spaces of less violence" becomes possible. Finally, in chapter four, I follow the main stages of the development of Michael Staudigl's "phenomenology of violence". I reconstruct his proposal to transform the phenomenological method towards applied and relational phenomenology. I describe the role of corporeality in the analysis of the phenomenon of violence, which makes a person simultaneously open to violence and ethical claims of others. Following the author, I carry out an ethical epoché, the direct consequence of which is emergence of the key question about the conditions for the possibility of violence. Finally, I briefly outline Staudigl's central intuition that the main platform on which "enabling violence" occurs is the level of pre-reflective and supra-individual generative processes that habitualize the ego as indifferent to the claims of Others.