Problem przekładu operowego na przykładzie polskiego tłumaczenia operetki Orfeusz w piekle

The problem of opera translation as exemplified by the Polish translation of Orpheus in the Underworld

Niniejsza praca przedstawia problematykę związaną z tłumaczeniem utworów wokalnych, a konkretniej tłumaczeniem opery i operetki. Gatunki te mają szczególny charakter ze względu na równoczesne współdziałanie różnych warstw: literackiej, muzycznej, aktorskiej, wizualnej itp. Z tego względu tłumaczenia operowe są szczególnie wymagające, gdyż muszą równocześnie współgrać z wieloma aspektami dzieła. Autorka pracy omawia poszczególne problemy tłumaczeniowe na przykładzie polskiego tłumaczenia operetki „Orfeusz w piekle” i analizuje je w kontekście różnych teorii przekładoznawczych, w szczególności „Teorii pentatlonu”, której autorem jest Peter Low. Ważnym punktem odniesienia jest też „Teoria skoposu” Hansa Vermeera, która pozwala uwzględnić cel tłumaczenia oraz jego funkcjonowanie w kulturze docelowej. Wnioskiem płynącym z tych rozważań jest podkreślenie wyjątkowego charakteru tłumaczeń operowych, w których najważniejszym aspektem nie jest ekwiwalencja semantyczna (jak w przypadku większości tłumaczeń), lecz współgranie warstwy tekstowej z warstwą muzyczną dzieła.

This bachelor’s thesis presents problems related to the translation of vocal works, or, more specifically, the translation of opera and operetta. The special character of these genres derives from the fact that they employ various modes of artistic expression at the same time: literature, music, theatre, visual arts, etc. For this reason, opera translations are particularly demanding, as they must harmonise with many dimensions of the work at the same time. The author discusses particular translation problems, as exemplified by the Polish translation of the operetta “Orpheus in the Underworld”. She analyses them in the context of various translation theories, in particular the Pentathlon Theory proposed by Peter Low. Another important point of reference is Hans Vermeer’s “Skopos Theory”, which takes into account the purpose of translation and its functioning in the target culture. The author concludes her discussions by emphasising the unique character of opera translations, whose major goal is not semantic equivalence (as is the case with most translations), but a harmonious balance between various dimensions of the work.

Ce mémoire présente les problèmes liés à la traduction d’œuvres vocales, notamment à la traduction d’opéra et d’opérette. La particularité de ces genres provient de leur caractère multimodal (réunissant des enjeux littéraires, musicaux, mise en scène, travail d’acteur, arts visuels, etc.). C’est pourquoi les traductions d’opéra sont particulièrement exigeantes ; elles doivent en effet s’harmoniser avec plusieurs dimensions de l’œuvre en même temps. L’auteur du mémoire présente des problèmes traductologiques particuliers, illustrés par la traduction polonaise de l’opérette « Orphée aux enfers ». La question est analysée dans le contexte de diverses théories de la traduction, en particulier la « théorie du pentathlon » proposée par Peter Low. Un autre point de référence important est la « théorie du skopos » de Hans Vermeer, qui prend en compte l’objectif de la traduction et son fonctionnement dans la culture cible. L’auteur du mémoire conclut son propos en soulignant le caractère unique des traductions d’opéra, pour lesquelles l’objectif majeur n’est pas l’équivalence sémantique (comme dans la plupart des traductions), mais un équilibre harmonieux entre les différentes dimensions de l’œuvre.