Homicide committed out of passion. Is there a place for it in 21-st century criminal codifications?

Praca stanowi refleksję nad miejscem zabójstwa pod wpływem silnego wzburzenia we współczesnej ustawie karnej. Pochylono się nad genezą tego przestępstwa i uwarunkowaniami społeczno-kulturowymi jego typizacji, związanymi w szczególności z uznaniem godzenia w honor sprawcy jako bodźca usprawiedliwiającego atak na życie prowodyra. Znamię szczególnego, charakteryzującego typ uprzywilejowany z art. 148 § 4 k.k. stanu psychicznego jednostki zostało wielopłaszczyznowo przestudiowane. Uwidoczniło to mnogość generowanych przez ten przepis problemów interpretacyjnych, mogących rodzić istotne problemy w praktyce sądowej. Część rozważań poświęcono kwestiom tzw. przyczyn wewnętrznych oraz zewnętrznych afektu oraz temu, co czyni część z nich prawnie relewantnymi i usprawiedliwiającymi ten stan w rozumieniu analizowanego przepisu. Zaakcentowano niekonsekwencję legislacyjną, wynikającą z utworzenia typu uprzywilejowującego z tytułu silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami jedynie dla przestępstwa zabójstwa. Zwrócono uwagę na wątpliwości, jakie budzi relacja art. 148 § 4 k.k. do art. 31 § 2 k.k., jak również uwypuklono, że afekt w rozumieniu pierwszego z wskazanych artykułów można uznać w przeważającej mierze za czynnik winy sprawcy. Podkreślono równocześnie, że w przypadku wielu sytuacji, które wedle współcześnie powszechnie aprobowanych norm moralnych można by uznać za usprawiedliwiające szczególne wzburzenie emocjonalne popychające jednostkę do zabójstwa, należałoby rozważyć zastosowanie instytucji obrony koniecznej, stanu wyższej konieczności, art. 31 k.k. bądź art. 1 § 3 k.k. Uznano, iż uregulowanie tego stanu sprawcy powinno mieść miejsce na gruncie części ogólnej Kodeksu karnego i zaproponowano dodanie dedykowanej mu przesłanki do otwartego katalogu okoliczności umożliwiających nadzwyczajne złagodzenie kary na podstawie art. 60 § 2 k.k. Skomentowano również zasadność nowelizacji art. 53 k.k., wprowadzającej do ustawy karnej skodyfikowane okoliczności łagodzące wymiar kary, a wśród nich popełnienie przestępstwa pod wpływem wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami zdarzenia.

The work is a reflection on the place that a homicide committed under strong mental agitation should have within modern criminal acts. The genesis of this crime, including its social and cultural conditions, is examined, particularly in terms of recognition the insult to honor as the factor which justifies attacking one’s life. The element of a preparator’s state of mine, which characterizes Article 148 § 4 of the Polish Penal Code, is thoroughly scrutinized. It highlights the immensity of interpretative issues, which may render relevant problems in court practice. Special attention is drawn to so-called internal and external causes of affect, as well as what makes some of them justifying such a mental state. Emphasis is put on legislative inconsistency, which comes down to making homicide the only crime which has a dedicated type, privileged owing to strong mental agitation justified by circumstances. Doubts about relation between Article 148 § 4 and 31 § 2 of the Polish Penal Code are pointed out. It is emphasized that affect may be primarily considered as a variable related to the preparator’s guilt. Situations which nowadays could be recognized as justifying specific emotional disturbance conducing to killing, are found to be falling within institutions of the legitimate self-defense, state of necessity, Article 31 or 1 § 3 of the Polish Penal Code. The conclusion is that affect should be regulated on the ground of the general part of the Penal Code. New premise to the non-exclusive list of circumstances allowing extraordinary mitigation of punishment, placed in Article 60 § 2 of the Polish Penal Code, is proposed. Finally, there is a evaluation of the novelization of Article 53 of the Polish Penal Code, which codifies circumstances of extraordinary mitigation of punishment, such as committing the crime while being influenced by agitation justified by the incident’s circumstances.