Bibliogr. s. 331-332. W artykule autor podpisany jako: Krystian Waldemar Piotrowski.

Artykuł ten stanowi próbę problematyzacji genezy, cech charakterystycznych oraz możliwych kierunków rozwoju terminu "Weltliteratur". Oferuje on wnikliwą analizę jego interdyscyplinarnego, transnarodowego charakteru oraz komentarz na temat nieciągłości rozwoju tego terminu. Po raz pierwszy pogłębione badania nad domeną "literatury światowej" podjął Johann Wolfgang von Goethe pod koniec lat dwudziestych XIX wieku, w okresie nasilonych niepokojów politycznych i licznych zmian społeczno-kulturowych. Z jednej strony idea ta była przedmiotem żywego zainteresowania już wśród starożytnych (H. M. Posnett), z drugiej zaś - rezonowała ona z wieloma pisarzami i myślicielami współczesnymi, którzy podejmowali się jej rekonceptualizacji zarówno w ramach badań literaturoznawczych, jak i poprzez różnorakie, ciągle rozwijające się metodologie nowo powstałych dyscyplin, takich jak literaturoznawstwo porównawcze, genologia, krytyka przekładu, hermeneutyka czy kulturoznawstwo. Działania te były istotne również dla rozwoju wielu poetyk tematycznych. Podejmując dialog z "historią pojęć" Reinharta Kosellecka i jej wysoce idiosynkratycznym aparatem teoretycznym, niniejszy artykuł adaptuje nomenklaturę niemieckiego badacza w celu wstępnego usystematyzowania mechanizmów antycypacyjnych, które wpłynęły na recepcję kategorii "Weltliteratur" i przełożyły się na jej późniejszy rozwój - zarówno w środowisku akademickim, jak i w XX-wiecznych i XXI-wiecznych dyskursach politycznych. Tekst postuluje, iż Goethe w swojej wizjonerskiej analizie literatur narodowych oraz heterogeniczności dyskursów artystycznych położył podwaliny pod rozwój nowych metodologii badań porównawczych, a tym samym pod to, co Pascale Casanova nazywa "światową republiką literatury".

The paper problematises the origins, characteristics, and implications of the term Weltliteratur, proffering critical insights into its interdisciplinary, transnational character and presuppositions about its discontinuous development. Having been initially conceptualised as a heretofore undeveloped research area, the domain of "world literature" is first eulogised as worthy of further scholarly attention by Johann Wolfgang von Goethe in the late 1820s - the time of political unrest and multiple socio-cultural changes. As such, the idea also seems to have been of paramount interest to the ancients (H. M. Posnett), in which sense it may be portrayed as borderline anachronistic. Conversely, it does possess and evoke great resonance in future writers, thinkers, and intellectuals alike, resulting in its many reconceptualisations, not only in the field of literary studies but also in numerous nascent or still-developing disciplines such as comparative literature, genology, translation criticism, hermeneutics, cultural studies; furthermore, it is equally relevant for a number of various thematic poetics. Engaging in a dialogue with Reinhart Koselleck's "conceptual history" alongside its highly idiosyncratic theoretical apparatus, the present paper adapts and reappropriates Koselleck's nomenclature with a view towards a preliminary systematisation of anticipatory mechanisms which influenced the reception of the category of Weltliteratur as much as they governed its subsequent re-development, be it in academia or in twentieth- and twenty-first-century public discourse. In this sense, Goethe's prescient analysis of various national literatures as well as of the heterogeneity of artistic discourses of his time may be said to have laid the foundations for new comparative research methodologies, and, by extension, to what Pascale Casanova would eventually name as "the world republic of letters."