Prince of blood or an impostor? : shaping the historical consciousness of the Ottoman society in the propaganda concerning Düzme Mustafa in 15th-century Ottoman historiography

Bibliogr. s. 91-93

Książę Mustafa, najstarszy syn czwartego osmańskiego władcy, Bajezyda Błyskawicy, został wzięty do niewoli przez Timura Chromego podczas bitwy pod Ankarą w 1402 roku. Po trzynastu latach powrócił, by dzięki pomocy cesarza bizantyńskiego, hospodara wołoskiego i Wenecjan zdobyć tron osmański. Wskutek nieudanej próby przejęcia tronu był przetrzymywany przez Bizantyńczyków do 1421 roku. Po śmierci Mehmeda I Bizantyńczycy postanowili wykorzystać go przeciwko nowemu władcy osmańskiemu, Muradowi II. Mustafa został jednak pokonany przez młodego sułtana i zginął okrzyknięty samozwańcem. Tradycja postrzegania Düzme Mustafy jako samozwańca jest dobrze znana dzięki narracji źródeł osmańskich. Jeśli poukładać osmańskie źródła narracyjne (zwłaszcza kalendarze) w porządku chronologicznym, można zauważyć cztery typy przedstawienia tej postaci. Pierwszy opiera się na stwierdzeniu, że Mustafa był oszustem i nie miał nic wspólnego z rodem Osmana. Drugi zdradza pewną wątpliwość co do tego, czy Mustafa był oszustem, czy może jednak księciem. Trzecie podejście charakteryzuje się zarazem uznawaniem jego książęcego pochodzenia, jak i nazywaniem go "Fałszywym Mustafą". Czwarty typ przedstawienia opiera się na traktowaniu go jako księcia bez jakichkolwiek wątpliwości. Pierwszy z wymienionych typów jest dostrzegalny w źródłach pochodzących z czasów Murada II lub w tekstach tworzonych na bazie tych źródeł. Ostatni typ dominuje w dziełach powstałych po drugim wstąpieniu na tron Mehmeda II w 1451 roku. Pozwala to stwierdzić, że za panowania Murada II nazywanie Mustafy księciem było zabronione. Pod koniec panowania tego władcy klimat polityczny zaczął sprzyjać tym, którzy pamiętali Mustafę jako księcia, a po śmierci Murada II autorzy mogli już bez przeszkód pisać o książęcym pochodzeniu syna Bajezyda Błyskawicy.

Prince Mustafa, the eldest son of the fourth Ottoman ruler, Bayezid "the Thunderbolt", was captured by Timur the Lame during the battle of Ankara in 1402. After thirteen years he came back and tried to gain the Ottoman throne with the support of the Byzantine Emperor, Prince of Wallachia and Venetians. As a consequence of unsuccessful attempt he was kept by the Byzantines till 1421. After the death of Mehmed I the Byzantines used him against the new Ottoman ruler, Murad II. However, Mustafa was defeated by the young ruler and killed as an impostor. The tradition of considering Mustafa as an impostor is well known thanks to Ottoman sources. If we put Ottoman narrative sources in chronological order, they show us 4 different kinds of approach to the narration about Mustafa. The first one is based on statement that Mustafa is an impostor and have nothing to do with blood of Osman. The second one contains doubt if Mustafa is the prince or an impostor. The third approach is to think about Mustafa as the prince but still call him "false". And the last one is to treat Mustafa as a member of dynasty without any doubt. The first approach is strongly represented in sources which come from times of Murad II and in other texts which are based on the mentioned sources. The last approach is visible in sources written after second ascension to the throne of Mehmed the Conqueror (1451). This allows us to say that during the reign of Murad II calling Mustafa "the prince" was strictly forbidden. The political climate in the last years of Murad's reign became more friendly for those who remembered Mustafa as the prince. After death of Murad II the writers could call him prince in their works without any fear of consequences.