Regulatory capture of Intelligence Oversight Committee in Poland

Analiza KBN nr 7 (122) / 2023, data opublikowania online: 8 maja 2023

Wyspecjalizowane komisje parlamentarne są jedną z typowych form kontroli nad instytucjami wywiadowczymi w państwach demokratycznych. Od 1995 r. taką rolę pełni w Polsce sejmowa Komisja ds. Służb Specjalnych. Do tej pory pozostaje ona jedynym organem kontroli zewnętrznej mogącym całościowo ować działania: ABW, AW, CBA, SKW oraz SWW. Komisja jest ciałem politycznym, a nie eksperckim - w jej skład wchodzą posłowie, dla których praca w komisji nie jest głównym zajęciem. Istnieje niemal powszechny pogląd, że komisja nie działa prawidłowo, tzn. nie kontroluje skutecznie służb specjalnych. Zakładamy, że może wynikać to z niewłaściwego zdiagnozowania funkcji instytucji, która działa już od ponad ćwierć wieku. Naszym zdaniem niewielką aktywność kontrolną komisji można wyjaśnić przy pomocy teorii zawłaszczania regulacji (regulatory capture), zgodnie z którą instytucje regulacyjne i kontrolne poprzez stałą współpracę z podmiotami regulowanymi (kontrolowanymi) zbyt ściśle utożsamiają się z ich celami i problemami, tracąc tym samym niezależną i krytyczną perspektywę.

Specialized parliamentary intelligence oversight committees are one of the classic forms of intelligence oversight, yet they are frequently regarded as inadequate. Many reasons have been proposed, such as a claim that legislators neglect oversight because of lack of sustained electoral pressure or that political alignment between the executive and the legislative majority dampens the oversight zeal. We propose to develop another hypothesis - one of regulatory capture. Oversight committee members, drawn into the secret world of intelligence and dealing regularly with its concerns, adopt the perspective of the agencies they are supposed to oversee. We expect that all three conditions resulting from regulatory capture will exist in this case: first: asymmetric interest; second; information asymmetry, and third: the identification mechanism. In the present analysis, we focus on the Polish case as a proof of concept, although the method described can be applied to any country.