Actio directa of the injured party in civil liability insurance and the limitation period calculated a tempore scientiae : contribution to the discussion

Bibliogr. w przypisach. Publikacja recenzowana

Roszczenia bezpośrednie poszkodowanego wobec ubezpieczyciela przedawniają się z upływem terminu przewidzianego dla roszczeń poszkodowanego wobec ubezpieczonego sprawcy szkody w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 819 § 3 k.c.). Również ustalając moment początkowy biegu przedawnienia bezpośredniego roszczenia poszkodowanego należy stosować przepisy określające początek biegu przedawnienia roszczenia przysługującego poszkodowanemu wobec ubezpieczonego. Ta zasada rodzi trudności w przypadkach, gdy początek biegu przedawnienia roszczenia poszkodowanego wobec ubezpieczonego jest ustalany na podstawie wiedzy poszkodowanego o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 4421 § 1 oraz art. 4498 k.c.). Problematyczne jest to, czy również w razie badania przedawnienia roszczenia poszkodowanego wobec ubezpieczyciela, określając początek biegu terminu przedawnienia należy ustalać moment dowiedzenia się (lub możliwości dowiedzenia się – art. 4421 § 1 i art. 4498 k.c.) przez poszkodowanego o osobie ubezpieczonego sprawcy szkody, czy też bardziej zasadne byłoby ustalanie momentu powzięcia (możliwości powzięcia) przez poszkodowanego wiedzy o podmiocie, który jest ubezpieczycielem. W tekście zostały przedstawione argumenty za tym pierwszym stanowiskiem. Obowiązująca regulacja sposobu ustalania początku biegu terminu przedawnienia roszczenia bezpośredniego w przypadkach, w których przepisy o przedawnieniu roszczeń odszkodowawczych przewidują termin przedawnienia liczony a tempore scientiae, odpowiada dążeniu do uniezależnienia początku biegu tego terminu od wierzyciela, jego wpływu oraz od tego, czy zdecyduje się on podjąć czynności zmierzające do dochodzenia jego roszczenia. Regulacja ta oparta jest na przeświadczeniu, uzasadnionym celem ubezpieczenia OC, że możliwość powzięcia czy też powzięcie przez poszkodowanego wiadomości o ubezpieczonej osobie obowiązanej do naprawienia szkody oznacza również, iż możliwe jest powzięcie wiadomości o ubezpieczycielu. Jakkolwiek nie sposób wykluczyć sytuacji faktycznych, w których wyjątkowo to założenie okaże się mylne, to jednak instytucja nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 k.c.) wydaje się zapewniać wystarczającą ochronę przed rozstrzygnięciami niesprawiedliwymi dla poszkodowanego czy godzącymi w poczucie słuszności.

Direct claims of the injured party against the insurer become time-barred with the lapse of the time limitation period provided for claims of the injured party against the insured perpetrator of the damage in the provisions on liability for damage caused by tort or resulting from non-performance or improper performance of an obligation (Article 819 § 3 of the Civil Code). Also, when determining the starting point of the limitation period of the direct claim of the injured party, the provisions determining the beginning of the limitation period of the claim of the injured party against the insured should be applied. This rule raises difficulties in cases where the start of the running of the limitation period of the injured party’s claim against the insured is determined on the basis of the injured party’s knowledge of the damage and the person obliged to compensate for it (Articles 4421 § 1 and 4498 of the Civil Code). It is problematic whether, also in the case of the examination of the limitation period of the injured party’s claim against the insurer, when determining the commencement of the running of the limitation period it is necessary to determine the moment at which the injured party learned (or was able to learn - Articles 4421 § 1 and 4498 of the Civil Code) about the person of the insured perpetrator of the damage, or whether it would be more reasonable to determine the moment at which the injured party learned (was able to learn) about the insurer. The text argues in favour of the former position. The current regulation of the manner of determining the commencement of the limitation period of a direct claim in cases where the provisions on the limitation of damage claims provide for a limitation period calculated a tempore scientiae corresponds to the desire to make the commencement of this period independent of the creditor, his influence and whether he decides to take action to assert his claim. This regulation is based on the assumption, justified by the purpose of civil liability insurance, that the possibility for the injured party to become aware of the insured obliged to compensate for the damage also means that it is possible to become aware of the insurer. Although it is impossible to exclude factual situations in which, exceptionally, this assumption turns out to be wrong, the institution of abuse of subjective right (Article 5 of the Civil Code) seems to provide sufficient protection against decisions that are unfair to the injured party or detrimental to the sense of justice.