What is metaphorical about metaphorical gestures?

Celem artykułu jest próba odpowiedzi na wciąż dyskutowane w literaturze pytanie, jakie zależności występują między gestami a mową podczas spontanicznych wypowiedzi. Za gesty towarzyszące mowie uznano cztery ich typy – gesty metaforyczne, ikoniczne, batutowe oraz deiktyczne (za: McNeill 1992), przy czym uwaga badawcza została skierowana ku gestom ikonicznym, których szczególny przypadek stanowią gesty metaforyczne. Zauważono, że w odniesieniu do gestów towarzyszących mowie (gesticulation w terminologii McNeilla) można wyróżnić kilka różnych relacji łączących oba tryby semiotyczne tworzące znaczenie. Synchronia czasowa, proponowana przez McNeilla (2016), jest jednym z typów takiej relacji, inni badacze wskazują jednak, że gest często wyprzedza pojęcie, do którego się odnosi (Antas 2013). Z kolei Graziano i in. (2020) zauważają, że zbieżność między gestami a werbalną warstwą wypowiedzi można badać, biorąc pod uwagę dopasowanie na poziomie prozodii i semantyki. W artykule zaproponowano trzy typy zbieżności. Są nimi: pełna zbieżność czasowa i semantyczna, która występuje wówczas, gdy gest i mowa pojawiają się w tym samym czasie, jednocześnie odnosząc się do tego samego pojęcia; zbieżność tylko czasowa oraz zbieżność tylko semantyczna, która nie wymaga wystąpienia słowa i gestu w tym samym czasie. Jako jednostkę służącą do badania dopasowania gestów i mowy przyjęto mikronarrację (zob. Jelec i Fabiszak 2019), która ma zastosowanie w naturalnej, spontanicznej komunikacji. Analiza jakościowa materiału badawczego, którym są dialogiczne wypowiedzi polityków i innych osób publicznych zaczerpnięte z wybranych programów telewizyjnych o tematyce społeczno‑ politycznej, pozwoliła także na ustalenie relacji, jakie mogą występować między obrazowanym pojęciem a gestem – wyróżniono tu relacje ikoniczne, metonimiczne oraz metaforyczne. Tym samym wykazano, że metaforyczność gestu może mieć kilka różnych wymiarów.

This paper investigates the types of relationships occurring between spontaneous gestures and speech, aiming to answer the question: how do we know the meaning of gestures that co-occur with speech. Out of the four types of gestures accompanying speech (metaphorical, iconic, beats, and deictic gestures, after McNeill 1992), we focused on iconic and metaphoric referential gestures. The relationship between co-speech gestures (or gesticulation in McNeill’s terminology) and speech happens on several levels, linking the two semiotic modes that create meaning. Temporal synchrony, proposed by McNeill (2016), is one such type of relationship: we assume that the gesture refers to a word or phrase with which it co-occurs in time. However, other researchers point out that a gesture can precede the concept to which it refers (Antas 2013). Grazino (2019) proposes that gesture-speech alignment can be studied at the level of prosody and semantics. Hence, this article proposes three types of gesture-speech alignment: full temporal and semantic alignment (when gesture and speech occur at the same time and refer to the same concept); temporal alignment (gesture and speech co-occur in time but have different referents); and semantic alignment, which does not require the word and gesture to occur at the same time. We used the micronarrative (see Fabiszak, Jelec 2019) as the unit of analysis to study gesture and speech alignment in spontaneous dialogues. The qualitative analysis of the research material (recordings of TV interviews with politicians and other public figures), allowed us to illustrate the relationship between the concept and the gesture. We propose that the nature of this relationship can be iconic, metonymic, or metaphorical, thus showing that the metaphoricity of a gesture can have several different dimensions.