Pojęcie religii publicznej w kontekście rozwoju socjologii religii : perspektywa Europy Środkowo-Wschodniej

Głównym tematem rozdziału jest refleksja nad pojęciem szeroko dyskutowanej koncepcji religii publicznej, ze szczególnym uwzględnieniem pierwszych jej ujęć przez José Casanovę, późniejszego rozwoju jego teorii i recepcji. Istnieją dwa ważne konteksty, w których rozważana jest ta koncepcja. Po pierwsze, teoretyczne, tj. rozróżnienie na to, co prywatne i to, co publiczne w odniesieniu do religii, ugruntowane w dyskursie socjologii religii. Pozwala to dyskutować koncepcję religii publicznej w szerszej perspektywie. Drugi kontekst odnosi się do interpretacji możliwych zastosowań postulatów Casanovy w rzeczywistości społecznej krajów położonych w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym Polski. Spojrzenie przez pryzmat krajów postkomunistycznych, uwzględniające ich struktury religijne, niestabilny status demokracji oraz próby instrumentalizacji religii i Kościołów w legitymizacji celów politycznych prowadzi do zakwestionowania uniwersalności modelu religii publicznej, proponowanej przez Casanovę w ostatnich publikacjach.

The main topic of the chapter is reflection on the concept of widely discussed concept of public religion, with focus on the first formulations of it by José Casanova, later developments of his theory, and reception of it. There are two important contexts in which the concept is considered. First, the theoretical, i.e. distinction between the private and the public as it is grounded in sociology of religion, which allows to place public religion in a broader perspective. The second is semi-empirical, aiming to interpret possible application of Casanova's postulates into social reality of countries located in Central and Eastern Europe, including Poland. Looking through the lens of post-communist countries, having in mind their religious structures, not stable establishment of democracy and attempts of instrumentalization of religions and Churches in legitimization of political aims leads to questioning of universality of the model public religion, created by Casanova.