Cielesność w Boskiej Komedii Dantego Alighieri

Corporality in the Divine Comedy by Dante Alighieri

Celem niniejszej pracy dyplomowej jest udowodnienie, że znaczenie i rola ciała w Boskiej komedii Dantego Alighieri są kluczowe. Przedstawienie postrzegania ciała i cielesności w filozofii, religii i średniowiecznej rzeczywistości stanowi wprowadzenie do tematu. Analiza zakresu słownictwa związanego z ciałem użytego w Komedii otwiera część pracy poświęconej poematowi. Następnie pogłębiona zostaje kwestia cielesności Dantego jako bohatera, ponieważ pielgrzym odbywa swą pozaziemską podróż za pomocą własnego ciała. Droga okazuje się zatem uciążliwa fizycznie i psychicznie, stając się stopniowo łatwym i harmonicznym wznoszeniem się. Dusze są zdumione bądź przestraszone faktem posiadania ciała przez Dantego, gdyż wykonywane przez niego czynności charakterystyczne dla żywego człowieka są dla nich niecodzienne. Dante jest w stanie wejść w kontakt fizyczny z duchami, co zostaje ukazane na przykładzie Wergiliusza. Przewodnik ułatwia podróż pielgrzymowi z krwi i kości, chroni go i pociesza, wykonując delikatne gesty. Kontakt fizyczny pomiędzy nimi jest możliwy dzięki ciału powietrznemu, wokół którego skupia się druga część pracy dyplomowej. Jest ono powietrzem otaczającym duszę, co pozwala jej na poruszanie się, doświadczanie doznań fizycznych i odczuwanie emocji. Ciało powietrzne pozwala rajskim duchom na doświadczanie contrappasso: duchy rajskie zasługują na wieczną radość w łasce Bożej, natomiast piekielne i czyśćcowe doznają katuszy. Cierpienia grzeszników są zazwyczaj analogiczne do winy w Piekle i przeciwstawne do grzechu w Czyśćcu. Dusze posiadają również zdolność do wchodzenia w kontakty fizyczne między sobą. Są one brutalne i krwawe w Piekle; w Czyśćcu wynikają z dobroci; natomiast w Raju, królestwie duchowym, w ogóle nie występują. Ostatnim zagadnieniem poruszanym w pracy dyplomowej jest zmartwychwstanie ciał, które nastąpi w dniu Sądu Ostatecznego. Połączenie duszy z ciałem wzmocni odczucia fizyczne i emocjonalne duchów; zwiększą się zatem zarówno cierpienia, jak i stan błogosławieństwa.

The scope of this thesis is to prove that the significance and the role of the body in the Divine Comedy by Dante Alighieri are fundamental. In order to introduce the topic, the perception of the body and the corporality in philosophy, religion and medieval reality is presented. An analysis of the language field related to the body used in the Comedy opens the part of the thesis that is dedicated to the poem. Subsequently, the issue of the corporality of Dante as a character is expanded since the pilgrim carries out his otherworldly journey with his own body. The path turns therefore out to be physically and psychically arduous, gradually becoming an easy and harmonious ascent. The fact that Dante possesses a body astonishes and frightens the souls, because actions performed by him, which are characteristic for a living person, are for them unusual. Dante is able to enter in contacts with the spirits, which is demonstrated on the example of Virgil. The guide facilitates the journey for the pilgrim of flesh and bones, he protects him and consoles him with affectionate gestures. The physical contact between them is possible because of the aerial body, around which concentrates the second part of the thesis. It is air around the soul which permits it to move, feel the physical sensations and the emotions. The aerial body allows the spirits to experience the contrappasso: those paradisiac deserve the eternal joy in the divine grace, while those infernal and purgatorial are tormented. The sinners’ suffering is generally analogous to the fault in the Inferno and contrasting in the Purgatory. The souls have also the ability to enter in physical contacts between them. Those prove violent and bloody in the Inferno; they emerge from the benevolence in the Purgatory; while in the Paradise, the spiritual kingdom, they do not occur. The last issue examined in the thesis is the resurrection of bodies, which will take place the day of the Last Judgement. The union of soul with body will strengthen physical and emotional sensations of the spirits; the suffering and the state of beatitude will be therefore increased.

La tesi mira a dimostrare che il significato e il ruolo del corpo nella Divina Commedia di Dante Alighieri sono fondamentali. Per introdurre il tema, viene presentata la percezione del corpo e della corporeità nella filosofia, nella religione e nella realtà medievale. L’analisi del campo linguistico legato al corpo utilizzato nella Commedia apre la parte della tesi dedicata al poema. In seguito, viene approfondita la questione della corporeità di Dante come personaggio, visto che il pellegrino svolge il suo viaggio ultraterreno con il proprio corpo. Il percorso si rivela, dunque, fisicamente e psichicamente faticoso, diventando gradualmente un’ascesa facile e armoniosa. Il fatto che Dante possiede il corpo meraviglia oppure spaventa le anime, per cui le azioni svolte da lui, caratteristiche per un uomo vivo, sono inconsuete. Dante è in grado in entrare in contatti fisici con gli spiriti, il che viene dimostrato sull’esempio di Virgilio. La guida facilita il percorso al pellegrino di carne e ossa, lo protegge e lo consola, svolgendo gesti gentili. I contatti fisici tra di loro sono possibili grazie al corpo aereo, intorno al quale si concentra la seconda parte della tesi. Esso è l’aria intorno all’anima che le permette di muoversi, provare le sensazioni fisiche e sentire le emozioni. Il corpo aereo consente alle ombre di sperimentare il contrappasso: quelle paradisiache meritano l’eterna gioia nella grazia divina, mentre quelle infernali e purgatoriali vengono tormentate. Le sofferenze dei peccatori sono di solito analoghe alla colpa nell’Inferno e contrastanti con il peccato nel Purgatorio. Le anime sono anche dotate dell’abilità di entrare in contatti fisici tra di loro. Questi si rivelano violenti e sanguinosi nell’Inferno; nel Purgatorio emergono dalla benevolenza; nel Paradiso, il regno spirituale, invece, non si verificano. L’ultima questione esaminata nella tesi è la risurrezione dei corpi, che avverrà il giorno del Giudizio Universale. L’unione dell’anima con il corpo rafforzerà le sensazioni fisiche ed emotive degli spiriti; aumenteranno, quindi, sia le sofferenze, sia lo stato della beatitudine.