The works of Louis Ferdinand Céline in the interwar literary criticism in Poland

Przedmiotem tej pracy magisterskiej jest twórczość Louisa-Ferdinanda Céline’a w międzywojennej krytyce literackiej w Polsce. We wstępie wskazałam skąd powstało u mnie zainteresowanie tym tematem, nakreśliłam kontrowersje związane z osobą tego pisarza we Francji oraz podniosłam przyczyny braku jego obecności w polskim dorobku piśmienniczym po II wojnie światowej. Wyjaśniłam również, że moja praca powstała w oparciu o koncepcję tzw. konstelacji krytycznej zbudowanej na myśli Waltera Benjamina, udoskonalanej przez grono badaczy z mojej macierzystej uczelni, czyli Uniwersytetu Jagiellońskiego. W kontekście kontrowersyjnego Céline’a – którego entuzjastycznie przyjmowali, aby po chwili z obrzydzeniem odrzucać przedstawiciele wszystkich obozów politycznych – szczególnie przekonywujące wydało mi się stwierdzenie, że „konstelacyjna lektura tekstu pozwala odsłonić polityczność czasu, a także reaktywować to, co skutkiem różnie upolitycznionych czasowości musiało zostać wykluczone i zapomniane” i wydaje mi się, że moja praca całkowicie potwierdzi słuszność tej tezy. Rozdział pierwszy poświęciłam przybliżeniu postaci Louisa-Ferdinanda Céline’a od jego zaistnienia w świadomości opinii publicznej (czyli wydania debiutanckiej książki Voyage au bout de la nuit w 1932 roku), a następnie przyjrzałam się jego biografii oraz kontrowersjom związanym z jego późniejszą twórczością, szczególnie mając na uwadze antysemickie pamflety.Jednak głównym przedmiotem moich badań stały się przede wszystkim publikacje krytyczne, jakie pojawiły się w prasie dwudziestolecia międzywojennego oraz zostały poświęcone twórczości Céline’a. Oprócz słynnej Podróży do kresu nocy (1933) przed wybuchem II wojny ukazała się jeszcze druga, najbardziej znana, powieść tego pisarza, czyli Śmierć na kredyt, a ponadto na łamach prawicowego tygodnika „Prosto z Mostu” pojawiły się także fragmenty najbardziej kontrowersyjnego pamfletu antysemity z Paryża, czyli Pogromowych drobiazgów, które również nie uszły uwadze polskiej krytyki. Podróż do kresu nocy Louisa-Ferdinanda Céline’a spotkała się z ogromnym zainteresowaniem krytyki literackiej dwudziestolecia międzywojennego w Polsce i wielu z wybitnych jej przedstawicieli poświęciło tej powieści swoją uwagę. Były to tak znane nazwiska jak choćby Irena Krzywicka, Jerzy Stempowski, Maria Czapska, Władysław Jabłonowski, Józef Brodzki, Kazimierz Czapiński, Celina Weinzieher (Wieniewska), Tadeusz Boy-Żeleński, Adolf Nowaczyński, Paweł Hulka-Laskowski, Stanisław Piasecki, Izabela Lutosławska, Jan Emil Skiwski, Józef Kisielewski, Maria Morstin-Górska. Polską konstelację krytyczną wokół twórczości Céline’a tworzyło co najmniej trzydziestu różnych autorów, a ich opinie na temat przymiotów estetycznych czy literackich, szczególnie powieści Voyage au bout de la nuit plasowały się na dwóch, odległych biegunach. Przy Śmierci na kredyt oceny były dość nijakie, natomiast Pogromowym Drobiazgom, towarzyszyła przede wszystkim konsternacja, choć i entuzjazm. Najważniejszym zatem trzonem pracy stało się przyjrzenie publikacjom prasowym na temat Céline’a oraz jego ówczesnej twórczości, prezentowanym obficie na łamach gazet codziennych, tygodników czy miesięczników z okresu dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. Zaskakująca okazała się zarówno ilość wychodzących wówczas tytułów prasowych, co i popularność goszczącego na ich stronach Céline’a. W taki oto sposób mogłam dotrzeć do naprawdę pokaźnej liczby gwiazd płonących żarem, jak nie zachwytu to nienawiści, a stwarzających zdumiewającą w swym bogactwie i różnorodności polską konstelację krytyczną wokół olbrzyma i karła zarazem: Louisa Ferdinanda Céline’a.

The subject of this MA thesis is the work of Louis-Ferdinand Céline in the interwar literary criticism in Poland. In the introduction, I indicated where my interest in this topic arose, I outlined the controversy related to the person of this writer in France, and I raised the reasons for his absence in Polish literary output after World War II. I also explained that my work was based on the concept of the so-called a critical constellation built on the mind of Walter Benjamin, perfected by a group of researchers from my home university, i.e. the Jagiellonian University. In the context of the controversial Céline - whom they enthusiastically accepted and disgustedly dismissed by representatives of all political camps - I found the most convincing statement that "the constellation reading of a text allows us to reveal the political nature of the time, and to reactivate what, as a result of variously politicized temporalities, had to be excluded and forgotten ”and it seems to me that my work will completely prove the validity of this thesis.The first chapter is devoted to the introduction of Louis-Ferdinand Céline from his appearance in the public consciousness (i.e. the publication of his debut book Voyage au bout de la nuit in 1932), and then I looked at his biography and the controversy related to his later work, especially considering in mind the anti-Semitic pamphlets.However, the main subject of my research were primarily critical publications that appeared in the press of the interwar period and were devoted to the work of Céline. In addition to the famous Travel to the End of the Night (1933), before the outbreak of World War II, another, most famous, novel by this writer was published, i.e."Death on the Installment Plan". Pogrom trinkets, also did not escape the attention of Polish critics.The journey to the end of the night by Louis-Ferdinand Céline met with great interest from the literary critics of the interwar period in Poland and many of its eminent representatives devoted their attention to this novel. These were such famous names as, for example, Irena Krzywicka, Jerzy Stempowski, Maria Czapska, Władysław Jabłonowski, Józef Brodzki, Kazimierz Czapiński, Celina Weinzieher (Wieniewska), Tadeusz Boy-Żeleński, Adolf Nowaczyński, Paweł Hulka-Laskowski, Stanisław Piasecki, Izabela Lutosławska, Jan Emil Skiwski, Józef Kisielewski, Maria Morstin-Górska.The Polish critical constellation around Céline's work was made up of at least thirty different authors, and their opinions on aesthetic or literary qualities, especially the novels Voyage au bout de la nuit, were located on two distant poles. In Death on Credit, the grades were quite bland, while the Pogrom Trifles were accompanied primarily by consternation, but also enthusiasm.Therefore, the most important core of the work was to look at the press publications about Céline and his work at that time, presented abundantly in daily newspapers, weeklies and monthly magazines from the interwar period in Poland. Both the number of press titles issued at that time and the popularity of Céline, who hosted them on their websites, turned out to be surprising.In this way, I was able to reach a really large number of stars burning with heat, if not delight to hate, and creating a Polish critical constellation, astonishing in its richness and diversity, around a giant and a dwarf at the same time: Louis Ferdinand Céline.