Simone Weil and Kaija Saariaho : literary and musical paradoxes

Online First 2021-12-30

Artykuł jest próbą porównania, w jaki sposób poetyka paradoksu realizuje się w pisarstwie filozoficzno-teologicznym Simone Weil oraz w języku muzycznym fińskiej kompozytorki Kaiji Saariaho w jej oratorium La Passion de Simone, poświęconym życiu i twórczości Weil. Przewodnikiem na drodze analizy komparatystycznej jest etymologia paradoksu, począwszy od jego znaczeń związanych z przeciwstawianiem się doksie, rozumianej jako zbiór przyjętych przez ogół mniemań, po odczytanie paradoksu jako ‛bycia obok’ (para) ‛chwały’ (doxa). Oba zakresy semantyczne przenikają tkankę tekstów Weil, zarówno na poziomie języka pełnego sprzeczności, jak i na poziomie rozważanej idei kenozy - największego paradoksu teologicznego, zasadzającego się na zderzeniu boskiej natury Chrystusa z pozbawieniem Go chwały w momencie Ukrzyżowania. Język muzyczny Saariaho wyzyskuje weilowskie sprzeczności, zestawiając ze sobą kontrastowe masy brzmień. Zamienia także muzyczny czas na wrażenie muzycznej przestrzeni oraz w sposób paradoksalny naśladuje dźwiękami ciszę.

The article attempts to compare how the poetics of paradox is realised in the philosophical and theological writings of Simone Weil and in the musical language of the Finnish composer Kaija Saariaho in her oratorio La Passion de Simone, dedicated to Weil’s biography and work. The etymology of paradox is a guide for the comparative analysis, from its meaning in opposition to doxa understood as a set of generally accepted beliefs to the reading of paradox as 'being close to' (para) 'glory' (doxa). Both semantic ranges permeate the fabric of Weil’s texts, both at the level of a language full of contradictions and at the level of the considered idea of kenosis, which is the greatest theological paradox, based on the clash between Christ’s divine nature and depriving him of glory at the time of his Crucifixion. Saariaho’s musical language exploits Weilian contradictions, juxtaposing contrasting masses of sound. It also transforms musical time into an impression of musical space and, paradoxically, imitates silence with sounds.