Znaczenie pragmatyki dla rozwoju języka i poznania społecznego

Dostęp do publikacji jest możliwy w Archiwum UJ

Praca poświęcona jest związkom wczesnej pragmatyki z rozwojem społecznopoznawczym dzieci. Przedstawia teorie i badania wiążące posługiwanie się przez dzieci przedwerbalnymi oraz wczesno werbalnymi zdolnościami w celu adekwatnego oraz efektywnego komunikowania się z innymi osobami z ich rozwojem języka i teorii umysłu. Trzy publikacje składające się na rozprawę dotyczą trzech zagadnień, którym poświęcono jak dotąd najwięcej uwagi i miejsca w literaturze przedmiotu. Pierwszy, teoretyczny artykuł - Recursion as a common ground of mental, communicative and linguistic processes - opisuje jak i dlaczego złożone, rekursywne społeczno-poznawcze procesy, uważane za kluczowe głównie dla rozwoju języka i teorii umysłu, mogą także przejawiać się we wczesnej pragmatyce. Przyjęcie rozwojowej perspektywy pozwala zrozumieć dlaczego o rekursji można mówić nie tylko w kontekście językowej składni, teorii umysłu czy konwersacji, ale także prewerbalnej komunikacji. Drugi, empiryczny tekst - Relevance matters. Eighteenmonth-olds' use o f relevant informative pointing as a predictor o f two-year-olds' language abilities - przedstawia wyniki podłużnego badania nad związkiem pomiędzy posługiwaniem się relewantnymi vs nierelewantnymi gestami wskazującymi przez 18stomiesięczne polskie dzieci a ich późniejszymi zdolnościami językowymi. Zmierzone za pomocą nowego, opracowanego na potrzeby badań zadania, gesty relewantne są istotnym predyktorem rozumienia oraz używania języka. Trzecia publikacja - Ratunku! or Just Tunku! Evidence for the Reliability and Concurrent Validity o f the Language Use Inventory-Polish - stanowi adaptację wystandaryzowanego narzędzia do pomiaru rozwoju pragmatyki jako powiązanej z rosnącymi poznawczo-społecznymi kompetencjami dziecka. Narzędzie posiada dobre wartości psychometryczne i jest wykorzystywane przez badaczy oraz klinicystów w różnych krajach. Tekst ujawnia rozwojową trajektorię pragmatyki u polskojęzycznych dzieci między 20 a 44 miesiącem życia, dając zarazem podstawy do międzykulturowych porównań. Podsumowując, rozprawa jest nowym i wyczerpującym ujęciem złożonych powiązań pragmatyki z różnymi zdolnościami społeczno-poznawczymi dzieci - ukazuje dodatkowe procesy leżące u podłoża jej związków z językiem u polskich dzieci oraz przyczynia się do opracowania polskiej wersji wystandaryzowanego narzędzia umożliwiającego jej pomiar. W ramach podsumowania, praca przedstawia istotne zagadnienia, które należy uwzględnić w przyszłych badaniach wczesnej pragmatyki.

The main focus of the thesis is the exploration of early pragmatics in children, in relation to their socio-cognitive development. It presents a coherent set of theories and research on children's ability to use their preverbal and early verbal skills in order to communicate appropriately and effectively, as related to their language and theory of mind development. The three papers included in the thesis focus on three issues which so far have received most attention and space in the field. The first, theoretical paper - Recursion as a common ground o f mental, communicative and linguistic processes - describes how and why complex, recursive socio-cognitive processes, claimed as involved mostly in language and theory of mind development, can be also identified in early pragmatics. Analyzed from a developmental perspective, the recursive processes are described as crucial not only for linguistic syntax, theory of mind and conversation but also preverbal communication. The second, empirical paper - Relevance matters. Eighteen-month-olds' use o f relevant informative pointing as a predictor o f two-year-olds' language abilities - describes a longitudinal study on the use of relevant vs irrelevant pointing in Polish 18-mont-old children, in relation to their later linguistic abilities. Introducing a new protocol enabling the measurement of relevancy of children's gestures, it reveals the predictive value of relevant pointing for later language production and comprehension. The third paper - Ratunku! or Just Tunku! Evidence for the Reliability and Concurrent Validity o f the Language Use Inventory-Polish - presents an adaptation of a standardized parent-report measure, used to assess children's pragmatic language functioning as influenced by their developing social-cognitive knowledge. The tool demonstrates good psychometric properties and is currently used by researchers or clinicians from different countries. Providing a sound basis for cross-cultural comparisons, the paper reveals the developmental trajectory of pragmatics in Polish-speaking 20 to 44 month-old children. To sum up, the thesis provides a comprehensive and new perspective on the intricate relations of pragmatics to children's developing socio-cognitive skills; reveals new, additional processes underlying its links to language abilities in Polish children; and: makes a first step toward the development of a Polish version of a standardized parent-report questionnaire enabling its assessment. It concludes by proposing some important issues that should be targeted in future research.