Private archeology of the Second World War

Ruch poszukiwaczy-amatorów w Polsce z roku na rok zwiększa się coraz bardziej. Szacuje się, że takich osób, które w miarę regularnie poszukują zabytków za pomocą detektorów jest około 100 tysięcy. Sprzyja temu szybki i powszechny dostęp do informacji, map i sprzętu. Technologia umożliwiająca poszukiwania jest ciągle rozwijana, a za sprawą stosunkowo niskiej ceny detektorów metali znajdują się one w zasięgu coraz mniej zamożnego odbiorcy. Przyczyną problemu z jakim muszą zmagać się służby konserwatorskie i policja jest nieprzestrzeganie prawa przez osoby uprawiające amatorskie poszukiwania zabytków. Prawo o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ściśle reguluje możliwości działań eksploratorów, mimo tego wciąż zdarzają się przypadki łamania go. Środowisko detektorystów zdaje się traktować prawo jako niesprawiedliwe, skarżąc się na brak możliwości działania bez pozwolenia urzędu, niejasną definicję zabytku oraz brak możliwości sprzedaży, bądź zachowania znalezionego przedmiotu czy to państwu czy prywatnym kolekcjonerom. Praca opiera się na analizie ruchu archeologów-amatorów w Polsce, które obecnie dostarcza szeregu trudności na temat aspektu ochrony zabytków, handlu zabytkami, a także samej istoty tego co może być określane jako zabytek. Autor omawia szczegółowo ruch detektorystyczny w Polsce opisując jego historię oraz specyfikę zjawiska. Następnie analizuje akty prawne dotyczące ochrony zabytków w Polsce oraz w innych krajach europejskich. W treści znajduje się również próba rozwiązania dylematów związanych z nielegalnym poszukiwaniem zabytków na podstawie przedstawionych rozmów między Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa narodowego, a zrzeszonymi środowiskami eksploracyjnymi.

The movement of amateur seekers in Poland is growing more and more every year. It is estimated that there are about 100,000 people who regularly search for monuments using detectors. This is facilitated by quick and universal access to information, maps and equipment. The technology that enables searching is constantly being developed, and due to the relatively low price of metal detectors, they are within the reach of a less and less affluent recipient. The cause of the problem that the conservation services and the police have to deal with is the non-compliance with the law by people engaged in amateur searches for monuments. The law on the protection of monuments and the care of monuments strictly regulates the activities of explorers, although there are still cases of breaking it. The detectorist community seems to treat the law as unfair, complaining about the inability to act without the permission of the office, the unclear definition of the monument and the inability to sell or keep the found object, either to the state or to private collectors. The work is based on the analysis of the movement of amateur archaeologists in Poland, which currently presents a number of difficulties regarding the aspect of monument protection, trade in monuments, and the very essence of what can be referred to as a monument. The author discusses in detail the detector movement in Poland, describing its history and the specificity of the phenomenon. Then he analyzes the legal acts concerning the protection of monuments in Poland and in other European countries. The content also includes an attempt to solve the dilemmas related to the illegal search for monuments on the basis of the presented talks between the Ministry of Culture and National Heritage and the associated exploratory communities.