Problem nieprzetłumaczalności pojęcia saudade w oparciu o przykłady utworów muzycznych z wybranych krajów luzofońskich

The problem of untranslatability of the saudade concept, based on the examples of musial works from the selected lusophone countries

Celem niniejszej pracy jest analiza portugalskiej koncepcji saudade, powszechnie uważanej przez rodzimych użytkowników języka portugalskiego za nieprzetłumaczalną. Oprócz analizy definicji pojęcia saudade istotnym elementem pracy jest przegląd literatury teoretycznej dotyczącej kwestii nieprzetłumaczalności kulturowej oraz lingwistycznej. Część ta zawiera także zestawienie badań i artykułów dotyczących definicji oraz postrzegania saudade przez mieszkańców regionów luzofońskich, tj. Portugalii, Brazylii oraz Republiki Zielonego Przylądka, czego celem jest analiza podobieństw oraz różnic w interpretacji i przeżywaniu omawianego zjawiska saudade. W części analitycznej pracy zajęłam się analizą tekstów piosenek portugalskojęzycznych, w których pojawia się saudade, a następnie zestawienie tłumaczeń danych utworów muzycznych z ich tłumaczeniami na wybrane języki obce, aby następnie porównanie definicji saudade oraz terminów, które pojawiły się jako jego odpowiedniki. Wspomniana analiza miała na celu ustalenie, czy w rzeczywistości koncepcja saudade jest nieprzetłumaczalna, czy też jest możliwa do przetłumaczenia. Część analityczna pracy została podzielona zgodnie z regionami geograficznymi pochodzenia poszczególnych utworów.

The aim of the present thesis is the analysis of the Portuguese concept of saudade, commonly considered as untranslatable by native Portuguese speakers. Except of analysis of the saudade definition, an important element of the paper is a review of the research related to cultural and lexical untranslatability. This chapter includes also the comparison of research and articles dedicated to the perception and definition of saudade and its vision in the perspective of the Potruguese speakers and the habitants of Portuguese-speaking countries, i.e. Portugal, Brasil and Cape Verde. The aim of the analyses is to distinguish the existing diferences and similarities between interpretation and understanding of the saudade phenomenon. In the analytical part the lyrics of the songs originally written in Portuguese are further discussed and compared with their translations into foreign languages. The whole analysis helped to determine if the saudade concept is in fact untranslatable or whether it is possible to be translated.

O objetivo da presente tese de mestrado é a análise do conceito da saudade, considerada pelos portugueses um termo intraduzível. Além da análise da definição da saudade, uma parte importante do estudo é a revisão bibliográfica relacionada à questão da intraduzibilidade cultural e linguística. Esta parte também consiste em descrição e comparação das pesquisas e artigos dedicados à definição e a perceção da saudade por habitantes dos países lusófonos, quer dizer Portugal, Brasil e Cabo Verde. O objetivo da revisão é a análise das semelhanças e diferenças na interpretação do fenómeno da saudade. Na parte analítica da tese fiz a análise das letras de canções em português onde parece saudade, e comparação as traduções que aparecem como equivalentes da saudade. A mencionada análise teve como objetivo decidir se o termo saudade efetivamente é intraduzível, ou se é possível de ser traduzido.