The existential situation of adolescents brought up in foster families

Bibliogr. s. 299-312

Praca poświęcona jest sytuacji egzystencjalnej osób dorastających w rodzinach zastępczych. Część pierwsza, to studia hermeneutyczne nad literaturą przedmiotu z uwzględnieniem danych ilościowych, którym kierunek nadały doświadczenia autora udziału w praktykach organizowania i świadczenia opieki zastępczej. Podjęte badania pozwoliły na klaryfikację sensu opieki zastępczej, refleksję nad jej założeniami wyłaniającymi się z praktyki, oraz osadzenie powyższych - w kontekście psychologii dziecka. Krytyczny namysł nad praktyką oddzielenia dziecka od rodziców odsłonił wpisane w nią ryzyko. Najwięcej miejsca poświęcono problemowi jakości opieki zastępczej, szczególnie wyzwaniom związanym z relacją opiekun-podopieczny. Część druga pracy, to jakościowe badania idiograficzne, których efektem jest zapis jedenastu rozmów z adolescentami dorastającymi w rodzinach zastępczych. Badania te są nowym materiałem empirycznym słabo reprezentowanym w polskiej i zagranicznej literaturze przedmiotu. Sytuacja adolescentów w rodzinach zastępczych wymaga uwagi ze strony badaczy i praktyków ze względu na częstość i skalę trudności, z jakimi mierzą się dorastający wychowankowie i ich opiekunowie. Niezrozumienie dynamiki życia psychicznego dziecka może skutkować wtórną wiktymizacją, powieleniem w rodzinie zastępczej dysfunkcyjnych wzorców relacji, których dziecko doświadczyło w rodzinie pochodzenia. Wyzwaniem dla praktyki jest również to, by problemy w komunikacji pomiędzy opiekunami i podopiecznymi nie zagrażały stabilności sytuacji dziecka. Z doświadczenia wynika, że w przypadku adolescentów, fiasko komunikacji prowadzi często do przedwczesnego usamodzielnienia lub rozwiązania rodziny zastępczej i umieszczenia wychowanka w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Pobyt w rodzinie zastępczej może być korektywnym doświadczeniem dla młodego człowieka dotkniętego traumą w rodzinie pochodzenia, pod warunkiem, że uznana i zrozumiana zostanie przez opiekunów zastępczych i osoby ich wspierające dynamika doświadczenie-oddzielenie-zachowanie, kryjąca się za trudnościami w komunikacji pomiędzy adolescentem i jego najbliższym otoczeniem. Docenienia wymaga okoliczność, że dziecko przychodzi do rodziny zastępczej z bagażem doświadczeń, który jest jednocześnie wiele wartą pamiątką oraz zasobnikiem strategii niezbędnych do przetrwania. Właściwa opieka nad dziećmi odebranymi z rodzin pochodzenia wymaga konfrontacji z tym, że zarówno skala doznanych przez dzieci zranień ze strony rodziców, jak i niezłomność w miłości wobec nich, mogą przekraczać nasze wyobrażenia. W dalszych badaniach zorientowanych na poprawę sytuacji wychowanków rodzin zastępczych warto nadal posiłkować się metodologią pokrewną praktyce, ponieważ forma badań idiograficznych pozwala na zdobywanie doświadczenia dotyczącego fundamentalnej dla praktyki psychologicznej relacji ja - ty i dzielenie się tym doświadczeniem.

The work is dedicated to the existential situation of individuals brought up in foster families. Part One consists of hermeneutic study of literature and quantitative data, moulded by the author's experience of participation in the process of organising and providing foster care. The research allowed to clarify the sense of foster care, to reflect on its main premises that have emerged in practice and to account for the above on the basis of child psychology. Critical reflection on the practice of separating a child from the parents has exposed the risk that it entails. The work focuses on the problem of the quality of foster care, in particular the challenges encountered in the relation between the carers and foster children. Part Two consists of qualitative idiographic data, the result of which is a transcription of eleven interviews with adolescents who have been brought up in foster families. This research constitutes new empirical material which has been underrepresented in previously published Polish and foreign source literature. The situation of adolescents in foster families requires attention from researchers and practitioners considering frequent and significant difficulties which both carers and their foster children encounter. Misunderstanding of the dynamics of the mental life of a child may result in secondary victimisation. The dysfunctional patterns of relations which the child experienced in his or her birth family may be repeated in the foster families. Another challenge in practice is to ensure that communicational problems between the caregivers and the caretakers do not pose a threat to the stability of a child's situation. Communicational breakdowns frequently result in precocious transitions to adult roles or dissolution of the foster family and placing the child in an institutional care. Staying in a foster family may be a corrective experience for a young person with trauma from birth family, if the foster carers, along with those who support them, acknowledge and understand the experience-separation-behaviour dynamics that underlies the communicational difficulties between the adolescent and their nearest environment. It should also be appreciated that the child enters a foster family with a baggage which is also a valuable load of memories and a resource necessary for survival. The right care for children taken from birth families requires one to acknowledge that both the depth of the wounds the children have received from their parents and the persistent love they still have for them may be beyond one's imagination. In further research oriented to improve foster children's situation, it may be beneficial to draw on methodology closely related to practice. The form of idiographic research allows for gaining valuable insight into the relation I-You, which is fundamental for psychological practice, and sharing this experience.