Wg J. Łotmana, w późniejszej fazie jego twórczości, proces historyczny składa się zarówno z okresów stabilnego i przewidywalnego rozwoju zdarzeń, jak i "eksplozji", które potrafią zmienić kierunek rozwoju kultury, a wektor tej zmiany jest "przed faktem", nie do przewidzenia. Koncepcja "eksplozji", w której przypadek i czynnik pozastrukturalny (ludzki), decyduje o rozwoju procesu historycznego, jest w centrum jego poglądu na sposób zorganizowania i organizowania się semiosfery. Artykuł konfrontuje taki model zmiany kulturowej z materiałem empirycznym dotyczącym oddolnych doświadczeń "wielkiej zmiany" przełomu lat '80 i '90.

According to Lotman in the later stage of his work, the historical process consists of periods of stable and predictable turns of events and "explosions" which can change the direction in which culture develops. The vector of this change is impossible to predict a priori. The theory of "explosion", in which coincidence and the extra-structural (human) factor determine the development o the historical process, is at the heat of his view on the way the semiosphere is organised and organises itself. The article confronts yhis model of cultural change with empirical material concerning grass-root experiences of the "great change" at the turn of the 80s and 90s.