Bruno Schulz in English 1958-2018 : translation history and reception, with comparative analysis

Dostęp do publikacji jest możliwy w Archiwum UJ

Przedmiotem rozprawy jest seria angielskich przekładów prozy Brunona Schulza. Autorka śledzi kolejne etapy sześćdziesięcioletniej historii angielskiego Schulza, odpowiadając na pytania: Kto, kiedy i w jakich okolicznościach tłumaczył, wydawał i promował tę prozę? Kto i jak czytał angielskie przekłady? W rozprawie uwzględniono wszystkie opublikowane angielskie przekłady prozy literackiej Schulza, od najwcześniejszych, ogłoszonych w prasie i antologiach na przełomie lat 50. i 60. XX wieku (Zofii Tarnowskiej-Moss i Williama Stanleya Mossa, Jenny Rodzinskiej, Krystyny Cękalskiej; rozdz. 4), przez najlepiej znany, funkcjonujący na rynku od 1963 roku przekład Celiny Wieniewskiej (rozdz. 5), po nowsze tłumaczenia rozproszone (Louisa Iribarne'a, Waltera Arndta i ictorii Nelson, Wieśka Powagi, Michaela Mikosia; rozdz. 6), internetowy przekład Johna Currana Davisa (rodz. 7) i najnowszą, ogłoszoną drukiem w 2018 roku, wersję Madeline G. Levine (rozdz. 8). Opis historii i recepcji poszczególnych przekładów, z elementami analizy porównawczej, poprzedza wprowadzenie ze skrótowym przedstawieniem historii wydawniczej angielskiego Schulza i przeglądem literatury przedmiotu (rozdz. 1), rozdział teoretyczno-metodologiczny (2) oraz rozdział prezentujący kontekst historyczny, w którym rozpoczęła się ta seria przekładowa, z uwzględnieniem panujących w drugiej połowie XX wieku norm przekładu literackiego na język angielski (3). Do pracy załączono aneks z wykazem 482 wzmianek o Schulzu w anglojęzycznej prasie niespecjalistycznej. Ramy teoretyczno-metodologiczne wyznacza historia przekładu, ze szczególnym uwzględnieniem Translator Studies, badań nad tłumaczami, oraz Retranslation Studies, badań nad seriami przekładowymi w szerokim kontekście społecznym, kulturowym i politycznym. W rozprawie uwzględniono materiały archiwalne, dające wgląd w nieznane fakty dotyczące okoliczności publikacji przekładów prozy Schulza, oraz niebędące dotąd przedmiotem uwagi badaczy świadectwa recepcji. Istotną częścią badań była analiza paratekstów wydawniczych, a także wywiady z pośrednio lub bezpośrednio zaangażowanymi w sprawę osobami: tłumaczami i patronami przekładu. Badania ujawniły rolę wydawców, redaktorów, dysponentów praw autorskich i przedstawicieli instytucji w procesie publikacji przekładów, a także znaczenie czynników pozatekstowych czy pozaliterackich - kwestii prawnych, finansowych, statusu autora i tłumaczy. Pozwoliły też sproblematyzować i skontekstualizować krytykę przekładu, obrazując różnice w podejściu anglojęzycznych czytelników, czyli właściwych adresatów przekładu, i dwujęzycznych znawców twórczości Schulza, dysponujących kapitałem kulturowym. Po nieudanych próbach wprowadzenia twórczości Schulza do angielszczyzny na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, opublikowany w 1963 roku przekład Celiny Wieniewskiej odniósł najpierw krytyczny, a następnie, po wznowieniu w serii Philpa Rotha w 1977 roku, również czytelniczy sukces, zdobywając Schulzowi oddanych wielbicieli, szczególnie pośród anglojęzycznych pisarzy i innych artystów. Opublikowany w internecie z naruszeniem praw autorskich przekład Davisa przysporzył polskiemu autorowi nowych czytelników wśród fanów kultury popularnej. Najnowsze tłumaczenie Levine zastąpiło przekład Wieniewskiej w kręgach akademickich, które od początku mu patronowały; wśród zwykłych czytelników budzi zaś pewien opór jako zbyt bezkompromisowa próba oddania zawiłości Schulzowskiej prozy w angielszczyźnie. Współistniejąc dziś w trzech przekładach, Schulz cieszy się w obszarze języka angielskiego niesłabnącą popularnością, choć nie tyle jako autor, którego się studiuje, lecz przede wszystkim jako ten, którego czyta się dla przyjemności obcowania ze wspaniałą literaturą.

The dissertation discusses English translations of the fiction of Bruno Schulz. The author follows the successive stages of the sixty-year history of the English Schulz, seeking to answer the questions: Who, when and under what circumstances translated, published and promoted Schulz in English? Who read these translations and how? The dissertation takes into account all published English translations of Schulz's fiction, from the first ones, published in the press and anthologies at the turn of the 1950s and 1960s (by Zofia Tarnowska-Moss and William Stanley Moss, Jenny Rodzinska, Krystyna Cękalska; Ch. 1), through the best-known translation by Celina Wieniewska, which has functioned the market since 1963 (Ch. 5), and the more recent dispersed translations (by Louis Iribarne, Walter Arndt and Victoria Nelson, Wiesiek Powaga, Michael Mikoś; Ch. 6), to John Curran Davis's online retranslation (Ch. 7) and Madeline G. Levine's latest version, published in 2018 (Ch. 8). The description of the history and reception of individual translations, with elements of comparative analysis, is preceded by an introductory chapter (1), briefly presenting the publishing history of the English Schulz a literature review, as well as a theoretical and methodological discussion (Ch. 2) and a presentation of the historical context in which the series of translations began, including the norms of literary translation into English dominant in the second half of the 20th century (Ch. 3). Attached is an Annex, listing 482 references to Schulz in English-language non-specialised press. The overarching theoretical and methodological framework is translation history, with particular focus on Translator Studies and Retranslation Studies, taking into acount a broad social, cultural and political context. The resear makes use of archive material that provides insight into unknown facts concerning the circumstances of the publication of translations, as well as manifestations of reception that have not been the object of scholarly attention to date. An important part of the research was the analysis of publishing paratexts, as well as interviews with persons directly or indirectly involved in the matter: translators and patrons. The research revealed the role of publishers, editors, copyright holders, representatives of institutions and other stakeholders in the process of translation publication, as well as the importance of extratextual or extra-literary factors, e.g. legal and financial issues, the author's and the translator's status. It also problematised and contextualized the mechanisms of translation criticism, revealing differences in the approach of English-speaking readers, i.e. the default translation addressees, and bilingual experts on Schulz's, work enjoy considerable cultural capital. Following the unsuccessful attempts at introducing Schulz's work into English at the turn of the 1950s and 1960s, Celina Wieniewska's 1963 translation first received critical acclaim, and then, thanks to its new edition in Philp Roth's 1977 series "Writers from the Other Europe", became popular with readers, winning Schulz devoted admirers, especially among anglophone writers and other artists. Davis's online copyright-infringing retranslation brought the Polish author new readers among fans of popular culture. Levine's latest retranslation replaced Wieniewska's version in academic circles, whose patronage it enjoyed even prior to publication, while among ordinary readers it met with some resistance as an all-too-uncompromising attempt at conveying the intricacies of Schulz's prose in the English language. Coexisting in three English versions today, Schulz enjoys unwavering popularity, not so much as an author whom one ought to study, but above all as one who is read for the pleasure of experiencing wonderful literature.