Summoning the soul : Olga Tokarczuk playing on many religions

Przedruk

Artykuł prezentuje sposoby, w jakie Olga Tokarczuk korzysta z różnych tradycji religijnych w swej twórczości, oferując czytelnikowi szerokie spektrum koncepcji literacko-teologicznych. Ich różnorodność zostaje przedstawiona na podstawie analiz wszystkich powieści autorki Biegunów. Zostaje także prześledzona jej refleksja na temat religii w ogóle (oraz szczególnie w epoce i regionie, w których żyje) oraz na temat religijnego potencjału literatury. Wykształcenie psychologiczne i lektury z zakresu m.in antropologii wpłynęły na duże znaczenie, jakie w twórczości Tokarczuk zajmuje idea duszy, pozostającej najbardziej stałym elementem jej religijnego imaginarium, jako symbol potencjalnej transgresywności istnienia. Dusza to także według Noblistki "najlepszy czuły narrator", czyli instancja opowiadająca świat tak, by obudzić w słuchaczach poczucie odpowiedzialności za jego kondycję. Puntem dojścia artykuły jest teza, że Tokarczuk operuje możliwościami literatury by "wywoływać" duszę u czytelników m.in przez destabilizowanie rozmaitych granic: między tradycjami religijnymi, między ego czytelnika a innymi jego instancjami psychicznymi oraz między czytelnikiem a innymi podmiotami, zarówno ludzkimi, jak i nie-ludzkimi.

The article presents how Olga Tokarczuk uses various religious traditions in her work, offering the reader a wide spectrum of literary and theological concepts. Their diversity is presented on the basis of analyzes of all the novels by the author of "Flights". Her reflection on religion in general and on the religious potential of literature is also traced. Psychological education and knowledge on anthropology resulted in the great importance of the idea of ​​the soul in Tokarczuk's work, which remains the most permanent element of her religious imaginary, as a symbol of the potential transgressiveness of existence. Soul is also, according to her, "the best tender narrator", that is, an instance that narrates the world in such a way as to awaken in the audience a sense of responsibility for its condition. The thesis of the article is that Tokarczuk uses the possibilities of literature to "evoke" the soul in readers by destabilizing various boundaries: between religious traditions, between the reader's ego and its other psychological instances, and between the reader and other subjects, both human and non-human.