"From a boorish village to a lordly town" : on the plebeian heritage in Andrzej Stasiuk's "East"

Autor podpisany jako Paweł Wiktor Ryś.

Tekst poświęcony jest kwestii przepracowywania plebejskiego dziedzictwa we "Wschodzie" Andrzeja Stasiuka. Problem wyparcia "chamskiej" tożsamości polskiego społeczeństwa i ulokowanie tego procesu w szerszej, "wschodniej" perspektywie zostają zinterpretowane w artykule m.in przy pomocy koncepcji "prześnionej rewolucji" Andrzeja Ledera i kategorii "postpamięci" Marianne Hirsch. W analizowanej książce Stasiuk zdaje się mówić, że kultura polska wciąż nie potrafi poradzić sobie ze swoją plebejskością, a opozycja "pana" i "chama" nadal stanowi w zbiorowym imaginarium ważną mentalną matrycę. Krytyczny potencjał pisarza ujawnia się jednak przede wszystkim w tym, że prowadząc "literacką" narrację z perspektywy plebejusza, rozbija on - niejako od środka - szlachecko-inteligencki paradygmat. Tworzy model będący kontr-wersją dla oficjalnego "pańskiego" dyskursu oraz - upominając się o wyparte dziedzictwo - sytuuje polskość po stronie, przeciwstawionej "wielkopańskiemu" Zachodowi, szeroko pojętej "wschodniości".

The article is devoted to the question of the reworking of the plebeian heritage in Andrzej Stasiuk's "East". The problem of the denial of the "boorish" identity of Polish society and locating it in a broader, "eastern" perspective, are interpreted here through, among others, Andrzej Leder's concept of the "folksy revolution" and Marianne Hirsch's category of "postmemory". In the analysed book Stasiuk seems to claim that Polish culture still cannot come to terms with its plebeian nature, and the opposition between "the lord" and "the boor" still constitutes an important mental matrix in the collective imaginarium. The writer's critical potential is revealed, first of all, through his leading of the "literary" narration from the perspective of a commoner, and hence breaking the gentry-intelligentsia paradigm from the inside. He creates a model, which is a counter-version of the official "lordly" discourse and - by claiming back the denied heritage - he situates Polishness on the side of the broadly understood "Eastemess", set against the "lordly" West.