Literary image of motherhood and daughterhood in the novel Piata loď written by Monika Kopaníková. Feminist approach.

Niniejszą pracę dyplomową poświęcono prezentacji i analizie literackich obrazów macierzyństwa i córkowstwa występujących w powieści Moniki Kompaníkovej – Piata loď. Badania ograniczono do uwzględniającej aspekt rodzinno-kulturowy perspektywy feministycznej z elementami innych systemów filozoficznych poruszających kwestie postaw macierzyńskich przed pojawieniem się pierwszych ruchów walczących o prawa kobiet. Przytoczone badania miały na celu wskazać na wieloaspektowe podłoże nieprawidłowości występujących w relacjach macierzyńsko-córkowskich oraz uzmysłowić odbiorcy, iż negatywne emocje mogą stanowić element składowy uczuć powszechnie kojarzonych z macierzyństwem. Praca prezentuje ponadto zmieniający się na przestrzeni lat archetyp matki w społecznościach patriarchalnych oraz poddaje pod wątpliwość możliwość obiektywnej oceny postępowania bohaterek powieści. W badaniach posłużono się rewizjonistyczną krytyką feministyczną poszerzoną o elementy psychoanalizy oraz kontekst rodzinno-kulturowy. Rozdział pierwszy prezentuje przegląd mód i tendencji literackich zauważalnych w prozie słowackiej po 1989 r. Zwrócono tu uwagę na aspekt popularyzacji literatury kobiecej i feministycznej w latach ’90 ubiegłego stulecia oraz zapoznano czytelnika z fenomenem twórczości literackiej autorki powieści. Rozdział drugi skupia się na poetyce powieści, wyjaśniając rolę typografii, warstwy narracyjnej, czasoprzestrzeni oraz języka w procesie interpretacji utworu. Kończący część teoretyczną rozdział trzeci ilustruje przebieg zmian historycznych i stanowisk filozoficznych, które wpływały na współczesny sposób postrzegania miłości macierzyńskiej i roli matki. W części tej mówiono także wpływ ruchów feministycznych, zwłaszcza drugiej i trzeciej fali, na współczesny kształt archetypu matki. Rozpoczynający część analityczną pracy rozdział czwarty wprowadza kategorię żalu wynikającego z bycia matką oraz konfrontuje go z postawami głównych dorosłych bohaterek utworu. Rozdział piąty przytacza historie zilustrowanych w powieści rodzin postaci drugoplanowych w kontekście postrzegania ról matek i córek z perspektywy historycznie oraz społecznie utrwalonych patriarchalnych schematów. Rozdział szósty to analiza komparatystyczna macierzyńskich zachowań i uczuć pierwszoplanowych bohaterek powieści. Porównań dokonywano tutaj na dwóch płaszczyznach – koncepcyjnej, konfrontując ze sobą oceny tych samych zachowań z uwzględnieniem różnych stanowisk filozoficznych w ramach szeroko pojętego feminizmu – oraz relacyjnej, badającej oddziaływania między poszczególnymi postaciami kobiecymi. Pierwotne założenia badawcze udało się w niniejszej pracy potwierdzić. Trudności towarzyszące opracowaniu zagadnienia wynikały przede wszystkim ze skromnego dorobku feministycznych badań literackich na gruncie współczesnej literatury słowackiej w związku z poruszaną tu problematyką, co nie rzutowało jednak na ostateczny ich wynik.

This thesis presents and analyses literary image of motherhood and daughterhood in the novel Piata lod’ written by Monika Kompaníková. The study examines feminist approach with cultural, family and philosophical systems touching upon maternal outlook prior to first women's rights movements. The purpose of the study is to outline discrepancies of the mother-daughter relationship and to make the reader aware that negative emotions can constitute a building block of feelings commonly associated with motherhood. The study presents ever-changing mother archetype of patriarchal societies and questions whether objective assessment of the female protagonists’ actions is possible. Revisionism criticism with elements of psychoanalysis and cultural and family systems have been used in the research. The first chapter of the thesis provides a review of the literary trends and tendencies in Slovak prose post 1989, examines popularisation of women’s and feminist writing in the 90s and analyses literary works of the author of the above mentioned novel. The second chapter of the thesis is devoted to poetics of the novel, furthermore it studies its typography, narration, environment and language. The third chapter of the thesis reviews historical changes and philosophical approaches at the time which shaped perception of maternal love and the role of mother. The chapter discusses how women’s rights movements, especially the second and the third one, shaped the notion of mother archetype. The fourth chapter examines discontent caused by motherhood and contrasts it with main protagonists’ actions. The fifth chapter assesses the societal and historical patriarchal approach to mother and daughter roles in the context of background protagonists’ storylines. The sixth chapter is devoted to the analysis of maternal behaviours and feelings displayed by the main female protagonists. Furthermore, relationships between the main female protagonists have been analysed and their behaviours have been assessed in the context of philosophical concept of feminism. The initial hypothesis of the study has been supported. The study itself is constrained by the limited amount of feminist literature research conducted on current Slovak literature, this however has had no influence on the results of the study.