Orient of Leśmian in the typography and illustration of "Ali Baba i czterdziestu zbójców" (Ali Baba and Forty Thieves)

Zbiór Klechdy sezamowe Bolesława Leśmiana, napisany przez poetę na zlecenie wydawcy, ukazał się w 1912 r. Od tego czasu klechda Ali Baba i czterdziestu zbójców została wydana w Polsce łącznie z ilustracjami jedenastu ilustratorów (m.in E. Dulaca, J. Lenicy czy E. Gaudasińskiej), ośmiokrotnie w tomie i w trzech edycjach osobnych; wielokrotnie reedycje znacznie się różnią. Pierwotnie wykorzystano gotowe ilustracje francuskiego artysty, dopasowując wzajemnie tekst i obrazki, w kolejnych artyści interpretowali znany już utwór. Artykuł poświęcony jest prześledzeniu ilustrowanych edycji tej klechdy, zbadaniu, na ile osadzone są one w kulturze Bliskiego Wschodu i Persji, na ile w popularnej baśniowej fabule o Ali Babie i czterdziestu rozbójnikach, na ile zaś oddają Leśmianowską wizję i myśl filozoficzną. Towarzyszą temu liczne pytania o inspiracje i wyobrażenia zarówno poety, jak i ilustratorów oraz wydawców, a także o interpretację i rozumienie przez twórców edycji Leśmianowskiej oraz cel poszczególnych publikacji i obraz ich potencjalnych odbiorców. Postrzegając ilustrację jako przekład intersemiotyczny, zadano pytanie o kształt opowieści ujętej w obrazach, przyczyny i elementy owego przekładu, wybór rozwiązań graficznych, techniki czy stylu. Pojawiają się tu także kwestie osadzenia w stylu danego ilustratora, epoki i ówczesnego rynku wydawniczego. Istotne jest przyjrzenie się z perspektywy semantycznej różnego rodzaju relacjom słowa i obrazu, przeanalizowanie wybieranych przez poszczególnych rysowników elementów tekstu, ich konkretyzacji, dopełnień, decorum, dominant, hierarchii elementów itd., a także kwestii lojalności względem tekstu. Z tych wszystkich elementów każdy z ilustratorów tworzy bowiem własną opowieść, odmienną orientalną i Leśmianowską przestrzeń myśli, słowa i obrazu.

The collection entitled Klechdy sezamowe by Bolesław Leśmian, written by the poet at the publisher’s request, was published in 1912. Since that time, the tale Ali Baba i czterdziestu zbójców has been published in Poland with the illustrations by eleven different illustrators (such as Edmund Dulac, Jan Lenica or Elżbieta Gaudasińska), eight times in a volume, and in three separate editions; the re-editions often differ from one another. Originally, ready illustrations of the French artist were used, with the text and pictures being fitted to one another, in the next ones artists would interpret the already known composition. The article is devoted to tracing the illustrated editions of that tale, studying to what extent they are rooted in the culture of Near East and Persia, the popular fairy tale plot of Ali Baba and the forty thieves, and to what extent they reflect Leśmian’s philosophical thought and vision. It is accompanied by numerous questions about inspirations and imagery of both the poet and illustrators and publishers, as well as creators’ interpretation and understanding of Leśmian’s edition, as well as the goal of individual publications and the image of their potential recipients. When perceiving illustration as an intersemiotic translation, a question was asked about the shape of the tale captured in pictures, reasons and elements of that translation, the selection of graphical solutions, technique or style. The article also contains issues related to rooting the style of a given illustrator, the epoch and contemporary publishing market. It is important to look from the semantic perspective to various accounts of words and pictures, analyze the elements of text selected by particular illustrators, their concretization, supplements, decorum, dominants, hierarchy of elements etc., as well as their loyalty towards text, since of all those elements each of the illustrators creates and Oriental and Leśmian’s space of thought, word and image.