Przekład włoskich dialektów. Emma Dante po polsku i po francusku

Translating Italian Dialects. Emma Dante in Polish and French

Wśród autorów zajmujących się tłumaczeniem i przekładoznawstwem, tylko niewielu pisało o potrzebie tłumaczenia dialektu na inny język w gwarę. Tego typu problemy stają jeszcze ważniejsze, gdy dotyczą ogromnej ilości dialektów wystepujących we włoskiej literaturze, gdzie dialekt pełni znacznie głębszą rolę niż tylko stylistyczną. We włoskiej twórczości dialekt nie służy jedynie do komunikacji, ale pełni też dla czytelnika rolę opisującą kontekst i istotne jest by ten przekaz został również uwidoczniony w języku na który dany utwór jest tłumaczony.Odnosząc się do powyższego, najpierw przeanalizowano kwestię dialektów we Włoszech, następnie porównano tą materię do sytuacji występującej w Polsce i we Francji. Kolejno zostało przedstawione sześć fragmentów ze sztuki teatralnej autorstwa Emmy Dante pod włoskim tytułem "Carnezzeria". Utwór ten został wybrany, gdyż użyty w nim dialekt wyraźnie pokazuje jak ważną rolę odgrywa gwara w języku włoskim. Następie zostało przeanalizowane tłumaczenie tych samych fragmentów dokonane na język polski przez mgr. Aleskandęa Lasota, a kolejno przetłumaczono je na język francuski.W tłumaczeniu na język polski widoczne jest rozróżnienie używanego języka na standardowy i kolokwialny, gdzie pokuszono się również o wymyślenie nowych form językowych, jeszcze bardziej potocznych. W tłumaczeniu wykonanym na język francuski użyto zaś kolokwialnego języka argo wraz z elementami z dialektu pochodzącego z południowej Francji. Wybów ten wynika z ich podobieństwa do dialektu sycylijskiego, zarówno pod względem kulturowym, historycznym, jak i lingwistycznym.Dokonane tłumaczenia ukazują, że mimo, że realia językowe występujące we Włoszech, Polsce i Francji są zupełnie różne, zarówno język polski, jak i język francuski dają możliwość odzwierciedlenia funkcji jaką dialekty odgrywają we Włoszech również w innych językach.

Among the many authors of Translation Studies, only a few have written about the need of translating dialects in linguistic varieties belonging to the target language. This set of problems is even more important when it concerns the remarkable presence of the dialects in italian literary works, where the dialect has a much deeper function than just the stylistic one. The dialects of Italian plays a communicative and a descriptive role which strikes the very perception of the reader, and this peculiarity makes it necessary to introduce the bilingualism also in the target language.In this context we show first the analysis of the italian dialects and of the dialectal situation existing in PoIand and France; afterward we offer an example of translation of six fragments of Emma Dante's "Carnezzeria", a play where the linguistic difference between Italian and Sicilian dialect corresponds not only to the characters' personality, but also to the context and the atmosphere that only the dialect can create. We analyze also the Polish translation of mgr. Aleskandra Lasota, graduated in Italian Philology at Jagiellonian University of Cracow in 2012 and, after, we propose a translation of those fragments in French. If in the analysis of the Polish translation we could notice the presence of the register between standard and everyday Polish, sometimes distinguished for lexical deformations created by the translator herself, in French we notice the possibility of using a colloquial argot with the appearance, when considered possible and necessary, of dialectal features typical of southern France, variety chosen for its historical, cultural and linguistic relations with the Sicilian one.The dialectal realities of Italy, Poland and France, in spite of the big differences, have shown several linguistic varieties possibly associable to particular circumstances or characters, so that they make possible an approach, in the translation, to the feelings generated by the change of register of the original text in Italian language. The analysis of the Polish translation and the hypotesis of a French translation have on the other hand proved the importance of this change of register (without which the message of the original text could be received in a partial, if not wrong, way), that can be applied thanks to different techniques explained by some theoreticians of Translation.

Fra i tanti autori dei Translation Studies solo alcuni si sono occupati della necessità di tradurre i dialetti in varietà appartenenti alla lingua di arrivo. Questa problematica si fa ancora più importante quando si riferisce alla notevole presenza dei dialetti nelle opere letterarie italiane, in cui il dialetto ha una funzione ben più profonda rispetto a quella meramente stilistica. L'italiano dialettale assume un ruolo comunicativo e descrittivo capace di andare dritto alla sfera percettiva del lettore, e questa particolarità rende necessaria la presenza della dilalia anche nella lingua di arrivo. In questa sede ci si è occupati inizialmente dell'analisi dei dialetti italiani e della situazione dialettale esistente in Polonia e in Francia; in secondo luogo si è presentato un esempio di traduzione di sei frammenti di "Carnezzeria" di Emma Dante, opera teatrale in cui la differenza linguistica italiano-dialetto siciliano corrisponde non solo alla personalità dei personaggi, ma anche al contesto e all'atmosfera che proprio il dialetto riesce a creare. Si è dapprima analizzata la traduzione in polacco di mgr. Aleksandra Lasota, italianista laureatasi all'Università Jagiellonica di Cracovia nel 2012 e, successivamente, si è tentato di creare una traduzione in lingua francese. Se nell'analisi della traduzione polacca si è notata la presenza della differenza di registro tra polacco standard e polacco colloquiale, talvolta caratterizzato da deformazioni lessicali create appositamente dalla traduttrice, nella lingua francese si è utilizzato un argot colloquiale con la presenza, quando ritenuto possibile e necessario, di dialettalismi tipici della Francia meridionale, varietà linguistica scelta per i rapporti storici, culturali e linguistici con quella siciliana.Le realtà dialettali italiana, polacca e francese, nonostante le grosse differenze, hanno presentato una serie di varietà linguistiche capaci di essere associate a circostanze o personaggi particolari, tali da rendere possibile un avvicinamento, nella traduzione, alle sensazioni generate dal cambio di registro del testo di partenza in lingua italiana. L'analisi della traduzione polacca e l'ipotesi di traduzione francese hanno invece dimostrato l'importanza della variazione di registro (senza la quale il messaggio del testo di partenza potrebbe essere recepito in maniera incompleta o addirittura errata), applicabile tramite diverse tecniche presentate da alcuni teorici della Traduzione.