Slang w tłumaczeniu. Analiza procedur użytych w polskim tłumaczeniu Trainspotting Irvine Welshe’a

W swojej pracy analizuję sposób, w jaki Jędrzej Polak przetłumaczył powieść Irvine Welshe’a pt. Trainspotting. Dzieło to zostało wybrane ze względu na jego obfitość w wyrażenia slangowe. Analizę poprzedza prezentacja podstawowych pojęć lingwistycznych, kluczowych dla badania. Rozdział Pierwszy zgłębia pojęcie socjolingwistyki, charakter tej dziedziny oraz materiału jaki obejmuje. Następnie opisuję odmiany językowe oraz ich podział na dialekt oraz rejestr. Rozdział zakończony jest umiejscowieniem slangu na skali rejestru. Rozdział drugi porusza tematykę procesu tłumaczeniowego. Głównym celem tego rozdziału jest przedstawienie możliwych rozwiązań ułatwiających pracę tłumaczowi, to jest, procesów, z których tłumacz może skorzystać podczas pracy nad tekstem zawierającym elementy slangu. Przedstawiam również problemy, z jakimi tłumacz może się spotkać, a następnie przedstawiam i wyjaśniam metody tłumaczeniowe oraz, co najważniejsze, procedury tłumaczeniowe opisane przez Jeana-Paula Vinay’a i Jeana Darbelnet’a jak również Petera Newmark’a. Rozdziały pierwszy i drugi stanowią podstawę dla analizy zawartej rozdziale trzecim. Rozdział trzeci przedstawia analizę sposobu, w jaki Jędrzej Polak przetłumaczył powieść Trainspotting autorstwa Irvinea Welshe’a. W tym rozdziale przedstawiam dwadzieścia cztery znalezione w powieści przykłady zawierające elementy slangu i ich tłumaczenia autorstwa Jędrzeja Polaka. Każdy przykład zawiera również krótkie wyjaśnienie wyborów dokonanych przez tłumacza. Szczególna uwaga poświęcona była procedurom tłumaczeniowym oraz ich obecności w tłumaczeniu języka o najniższym rejestrze. Analiza wykazała że procedury opisane w drugim rozdziale pracy użyte zostały przez Polaka w jego tłumaczeniu wiele razy.Praca udowadnia iż tłumacze korzystają z procedur tłumaczeniowych opisanych w drugim rozdziale. Liczba procedur jest nieproporcjonalna, niektóre z nich występują znacznie częściej niż inne, a najskuteczniejszą okazuje się być procedura ekwiwalencji. Co więcej, często procedury muszą zostać przez tłumacza połączone w celu uzyskania odpowiedniego efektu ponieważ użycie jednej procedury nie zawsze rozwiązuje problem. Trzeba pamiętać o tym, że wyrażenia slangowe są bardzo często zakorzenione w kulturze danego kraju, co jest dla tłumacza prawdziwym wyzwaniem. Niemniej jednak, procedury te są pomocnym narzędziem podczas tłumaczenia nie tylko standardowego języka angielskiego, ale również, co najważniejsze w tej pracy, elementów slangu.

In my thesis I focus on the analysis of how Jędrzej Polak translated Irvine Welsh’s novel entitled Trainspotting in Polish. The novel was chosen in view of its abundance of slang terms and expressions. What precedes the analysis is the presentation of the basic linguistic definitions which are essential to the research. Chapter One explores the meaning of sociolinguistics and discusses its nature as well as area of interest. Then, the thesis discusses the matter of language variety and its division into dialect and register. At the very end of that chapter, slang as a language variety is localised on the register scale. Chapter Two discusses the matter of translation as a process. Its aim is to present possibilities to facilitate the translator's work, what processes can the translator possibly use while working on a text which includes slang elements. Problems which the translator may face are explained and they are followed by definitions of translation methods as well as the most important part, translation procedures suggested by Jean-Paul Vinay & Jean Darbelnet and Peter Newmark. The first and the second chapter constitute the basis for the analysis in the last chapter. Chapter Three provides an analysis of how Polish translator, Jędrzej Polak, translated Trainspotting written originally by Irvine Welsh. In that chapter I provide twenty four examples of slang elements found in the novel and its translation made by Polak. Each example also includes short description of the translator’s choice. The main focus was on translation procedures and their presence in translation of language of the lowest register. Research showed that procedures described in Chapter Two were constantly used by Polak throughout his translation.The thesis proves that translators indeed use translation procedures described in Chapter Two, although some of them appear more frequently than others. What is more, very often procedures have to be combined in order for the translator's work to be successful as using one procedure does not always solve translation problems. What has to be remembered, slang expressions very often are rooted in the culture and such terms may pose a real obstacle for the translator. Nevertheless, translation procedures prove to be a fairly useful tool in translating not only standard English, but what is the most important in the thesis, slang elements.