Between Utopia and Speculative Bubble. Bitcoin in Newspaper Discourse

Od wprowadzenia w obieg bitcoina w 2009 roku temat kryptowalut budzi coraz większe zainteresowanie w naukach społecznych. Powstają prace o charakterze teoretycznym, których celem jest ujęcie bitcoina i kryptowalut ogólnie w teoriach ekonomicznych i socjologicznych. W międzyczasie rośnie liczba badań skupiających się na postawach użytkowników i produkowanym przez nich dyskursie w mediach społecznościowych i na forach dyskusyjnych. Stosunkowo niewiele analiz dotyczy dyskursu tworzonego przez ekspertów i organy państwowe, mimo iż ich roli w rozwoju rynku kryptowalut nie sposób bagatelizować. Wypowiedzi powyższych aktorów docierają do publiczności głównie przez media masowe uznawane za „czwartą władzę” zarówno w sensie pełnienia przez nie roli strażników demokracji, jak i wywierania wpływu na opinie odbiorców. Warto dodać, że badania nad zjawiskiem kryptowalut na razie nie zyskały popularności wśród polskich socjologów.W związku z powyższym, celem niniejszej pracy jest zbadanie dyskursu medialnego na temat bitcoina w społeczeństwie polskim. Wychodząc z założenia, że prasa stanowi źródło profesjonalnej i szczegółowej informacji o aktualnych wydarzeniach, autorka przeprowadziła badania na artykułach opublikowanych w dziennikach "Rzeczpospolita", "Dziennik Gazeta Prawna" oraz "Gazeta Wyborcza" do 2018 roku włącznie. Podstawę teoretyczno-metodologiczną pracy stanowi postfoucaultowska analiza dyskursu, w ramach której połączono kategorie analityczne zaczerpnięte z archeologii wiedzy i genealogii władzy Michela Foucaulta. Zastosowane metody badawcze obejmują analizę zawartości treści oraz jakościową analizę treści. W obrębie dyskursu na temat bitcoina wyróżniono trzy formacje dyskursywne: techniczną, ekonomiczną i prawną. Analiza dyskursu ekonomicznego wykazała przemieszczenie uwagi od kwestii przeprowadzenia nielegalnych transakcji i prania pieniędzy za pomocą bitcoina ku aspektowi spekulacyjnemu i rosnącemu zagrożeniu stabilności finansowej posiadaczy bitcoina w okresie największej zmienności notowań (2017-2018 lata). W dyskursie technicznym od 2016 roku zaczęto wyraźnie odróżniać walutę bitcoin od technologii blockchain, na której jest oparty. Od tego czasu większość zalet technicznych kojarzono z blockchainem, podczas gdy wady zarówno techniczne, jak i ekonomiczne przypisywano „walucie”. Aspekty prawne i podatkowe wywołały najwięcej kontrowersji i rozgrzały dyskusję na temat roli państwa w gospodarce rynkowej. Aktywny udział w dyskursie brały głównie organy państwowe oraz niezależni eksperci (prawnicy i eksperci ds. opodatkowania, ekonomiści i specjaliści finansowi). Uczestnicy rynku kryptowalut, w tym użytkownicy i pośrednicy obrotu, zabierali głos głównie jako podatnicy ubiegający się o indywidualne interpretacje podatkowe. Natomiast praktycznie nie wyrażali opinii na temat przyszłości bitcoina jako podmioty mający własny interes w nagłaśnianiu określonych treści. Dominację kwestii prawnych oraz ostrzeżeń przed ryzykiem natury finansowej związanym z posiadaniem i obrotem kryptowalut zinterpretowano jako sposób legitymizacji oraz określenia granic obszaru ingerencji państwa w społeczeństwie podporządkowanym regułom rządomyślności.

Since the release of bitcoin in 2009, cryptocurrencies have been attracting growing interest in the social sciences. There have been written the economic and sociological works focusing on the theoretical exploration of bitcoin. Meanwhile, the number of empirical studies that focus on investigating the users attitude towards bitcoin and the discourse produced by them on social media and internet forums has been increasing, as well. Comparatively few works concentrate on the discourse produced by the experts and government agencies, even though their role in developing the cryptocurrency market cannot be underestimated. The statements of the actors mentioned above are reaching the public by means of mass media considered as “fourth power”, both in the sense of serving democracy and influencing public opinion. It worth adding that the research on cryptocurrencies hasn’t yet become popular among Polish sociologists. In the view of the above, this research is aimed at analyzing the media discourse about bitcoin produced in Polish society. Based on the assumption that broadsheets are a professional and comprehensive source for current events, the author has conducted the research of the articles published in the daily newspapers "Rzeczpospolita", "Dziennik Gazeta Prawna" and "Gazeta Wyborcza" till 2018 (inclusive). Foucauldian discourse analysis has been chosen as a theoretical and empirical framework. The analytical categories comprise Michel Foucault’s both archeology and genealogy. The research methods include quantitative content analysis and qualitative content analysis. The technical, economic and legal discursive formations have been defined in the overall discussion. The analysis of the economic discourse has revealed the shift from emphasizing the role of bitcoin in conducting illegal transactions and money laundering to its speculative aspect and increasing financial risks for the users during the most volatile period (2017-2018). Starting from 2016 the bitcoin currency has been differentiated from the blockchain technology, which constitutes one of the bitcoin technical bases. Thus, the majority of the bitcoin technical advantages has been attributed to blockchain, while the technical and economic disadvantages have been associated with the “currency”. The legal and taxation aspects have appeared to be the most controversial issues and activated discussions about the government role in a market economy. The active role in the overall discourse was played mainly by the government agencies and the independent experts (legal experts and tax advisors, economists and financial specialists). The participants of the cryptocurrency market, such as users and intermediaries took the floor mainly for requesting an interpretation for fiscal provisions. Being regarded as the actors with their particular interest in popularizing certain sorts of information, they almost never expressed their opinion about the future of the bitcoin currency. The dominance of the legal issues and warnings about financial risks related to cryptocurrency owning and trading has been interpreted by the author as a way to legitimize power and setting boundaries of the government intervention in the society subordinated to the principles of governmentality.