Cel niniejszej pracy stanowi przedstawienie filozoficznych i teologicznych dróg poznania Boga w myśli św. Grzegorza Palamasa oraz zestawienie ich z paralelnymi koncepcjami dominującymi na średniowiecznym Zachodzie. Analiza myśli św. Grzegorza pozwala na wyodrębnienie przynajmniej pięciu różnych sposobów, na jakie człowiek może zdobyć i posiadać wiedzę o Bogu. Pierwszym z nich, a zarazem jedynym ocenianym pejoratywnie, jest poznanie właściwe pogańskiej filozofii starożytnych Greków. Drugim sposobem, utożsamianym przez Palamasa z prawdziwą filozofią, jest droga poznania Boga z podobieństwa (ἐξ εἰκότος) na podstawie harmonii świata.Trzecim, należącym już do dziedziny teologii sposobem zdobycia wiedzy o Bogu jest oparta na wierze teologia skrypturalna, obejmująca chrześcijański kerygmat oraz wszelkie poznanie wywiedzione z Biblii. Blisko powiązana z nią jest czwarta droga – droga nadprzyrodzonej mądrości charakteryzująca ludzi doskonałych duchowo. Ostatnia droga, wykraczająca już poza ramy właściwej wiedzy, jest prawdziwą wizją Bożej chwały – Niestworzonego Światła – którą cieszą się przebóstwieni święci.Ogólne przedstawienie palamickich poglądów prowadzi następnie do zarysowania odpowiadających im koncepcji obecnych u wybranych, zachodnich autorów średniowiecznych; należą do nich Hugon od św. Wiktora, Dominik Gundissalvi, Albert Wielki, Bonawentura, Tomasz z Akwinu oraz Duns Szkot. Skupiając się na tendencjach dominujących wśród wspomnianych myślicieli, w pierwszej kolejności dokonano refleksji nad rozumieniem naturalnej teologii, tj. metafizyki, w drugiej zaś pochylono się nad zagadnieniem teologii objawionej, w obrębie której wyróżniono z kolei teologię właściwą doczesnej kondycji człowieka oraz, dostępną jedynie zbawionym, wizję Bożej substancji. Nakreślenie kluczowych wątków cechujących myśl scholastyczną umożliwiło na koniec konfrontację z nimi omówionego w pierwszym rozdziale stanowiska św. Grzegorza. Jak ustalono, palamickie rozumienie filozoficznej i teologicznej drogi poznania Boga wykazuje zarówno podobieństwa, jak i różnice w stosunku do poglądów autorów zachodnich. Po pierwsze, opisując naturalne sposoby zdobywania wiedzy o Bogu, omawiani myśliciele zgodnie podejmują takie wątki jak: rozumienie filozofii jako zbioru wszystkich nauk szczegółowych, utożsamienie niektórych aspektów greckiej filozofii z opisywaną przez św. Pawła „mądrością tego świata”, postulowanie możliwości poznania istnienia Boga oraz wybranych Jego atrybutów na podstawie wiedzy o stworzeniach, określanie naturalnego poznania Boga jako wiedzy pewnej oraz prowadzącej do Jego uwielbienia.Palamas nie zgadza się z autorami zachodnimi przede wszystkim w tej mierze, w jakiej reprezentowane przez nich nastawienie do greckiej filozofii (jako fenomenu kulturowo obcego, ale intelektualnie użytecznego) jest przeważnie pozytywne, nie zaś, jak zachodzi to w przypadku bizantyjskiego świętego, pełne zastrzeżeń i nieufności. Odmienny stosunek do myśli starożytnych Greków wpływa również na ocenę logicznej argumentacji w poszukiwaniu prawd na temat Boga, jednoznacznie negatywną w przypadku św. Grzegorza oraz przeważnie pozytywną w przypadku łacinników.Pochylając się nad rozumieniem teologii objawionej, wskazano na następujące podobieństwa: utożsamianie przedmiotu teologii z Bogiem oraz rzeczywistościami do Niego odnoszonymi, podkreślanie immanentnego związku między teologią objawioną a wiarą chrześcijańską i Pismem Świętym, eksponowanie wewnętrznej dynamiki teologicznego poznania oraz wyróżnianie bezpośredniej wizji Boga.Na koniec, jako kluczowe różnice dzielące Palamasa oraz zachodnich scholastyków wskazano nieobecność wśród łacinników palamickiej tendencji do wyraźnego odróżniania mądrości zawartej w Piśmie Świętym od nauki z Niego czerpanej, a także, wynikające z odmiennej koncepcji Boga, rozbieżności w sposobie ujmowania zakresu, w jakim człowiek może poznać Boga na drodze mistycznego doświadczenia.

The aim of this work is to present the philosophical and theological ways of knowing God in the thought of St. Gregory Palamas and to juxtapose them with the parallel concepts dominating the medieval West. Analysis of the thought of St. Gregory allows to distinguish at least five different ways by which a person can acquire and possess knowledge about God. The first of them, and the only one evaluated negatively, is the knowledge proper to the pagan philosophy of the ancient Greeks. The second way, identified by Palamas with the true philosophy, is the way of knowing God from the similarity (ἐξ εἰκότος) based on the harmony found in the world. The third method of gaining knowledge about God, already situated in the field of theology, is the faith-based scripture theology, including the Christian kerygma and all the knowledge derived from the Bible. Closely associated with it is the fourth way - a way of supernatural wisdom that characterizes spiritually perfect people. The last path, transcending knowledge as such, is the true vision of God's glory – the Uncreated Light – enjoyed by the deified saints.The general presentation of the Palamite views leads to the discussion of corresponding concepts present in selected, western medieval authors – Hugh of St. Victor, Dominicus Gundissalinus, Albert the Great, Bonaventure, Thomas Aquinas and Duns Scotus among others. The reflection is primarily dedicated to the understanding of the natural theology, i.e. metaphysics, and, consequently, of the revealed theology, divided into the theology proper to the actual condition of human nature and the vision of God’s substance.The discussion of key themes characteristic of the scholastic thought made it possible to confront them with the position of Saint Gregory. As it has been established, Palamite understanding of the philosophical and theological paths of knowing God shows both similarities and differences in relation to the views of Western authors. First, describing the natural ways of gaining knowledge about God, the discussed thinkers agree on such topics as: understanding philosophy as a sum of all particular sciences, identifying some aspects of the Greek philosophy with the Pauline “wisdom of this world", postulating the possibility of knowing the existence of God and his chosen attributes on the basis of knowledge about creatures, determining the natural knowledge of God as a certain knowledge leading to His worship. Palamas disagrees with the Western authors primarily in terms of their predominantly positive attitude towards Greek philosophy, which opposes Palamas’ opinion of objections and mistrust. A different view on the thought of the ancient Greeks influences the assessment of logical argumentation in the search for truths about God, unambiguously negative in the case of St. Gregory and mostly positive in the case of the Latins. Reflecting upon the understanding of the revealed theology, the following similarities were pointed out: identifying the subject of the theology with God and the realities referred to him, emphasizing the immanent relationship between the revealed theology, the Christian faith and the Holy Scriptures, exposing the inner dynamics of theological cognition and distinguishing the direct vision of God. Finally, the key difference dividing Palamas and Western scholastics has been identified with the absence of the Palamite tendency to clearly distinguish the wisdom contained in the Scriptures from the knowledge drawn from it along with a different approach to the knowledge of God obtained through the mystical experience.