"Epidemics in the first half of the 19th century and the subject of plague in the literature of the era"

Strach towarzyszy ludziom od wieków. Z jednej strony stanowi gwarancję przetrwania, ale z drugiej może doprowadzić do zbiorowego szaleństwa. To właśnie on nierozerwalnie związany jest z epidemiami pustoszącymi Europę przez całe stulecia. Sytuacja epidemiologiczna w I połowie XIX wieku nie może być więc rozpatrywana w oderwaniu od czasów minionych. Potrzeba bliższego przyglądnięcia się tematowi zarazy w literaturze I połowy XIX wieku wynika z chęci lepszego zrozumienia ludzkiej postawy wobec strachu związanego z epidemiami. Celem pracy jest także wykazanie funkcji, jaką w ówczesnej literaturze polskiej pełnił temat zarazy oraz powodów, dla których był podejmowany. Umożliwia to nakreślenie relacji na linii zaraza – człowiek – literatura. Prócz historycznych i medycznych danych na temat chorób zakaźnych, praca charakteryzuje stosunek człowieka do epidemii ze szczególnym uwzględnieniem wpływu, jaki wywarła na niego kultura ludowa. Co ważne, jej elementy przenikały również do literatury. Temat zarazy w kontekście polskiego romantyzmu – w utworach Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego – omówiony został na tle jego bardziej marginalnych przywołań w literaturze epoki oraz roli, jaką przez wieki pełnił w literaturze europejskiej – w „Dekameronie” Giovanniego Boccaccio, „Dzienniku roku zarazy” Williama Defoe i „Narzeczonych” Alessandra Manzoniego. Dopiero utwory epoki romantyzmu potraktowały jednak zarazę jako metaforę związaną z kilkoma kategoriami – sytuacją polityczną, problemami egzystencjalnymi wynikającymi z tzw. „choroby wieku”, hiobową postawą oraz historiozofią. Każda z nich okazała się być ponadto charakterystyczna dla określonego momentu w I połowie XIX wieku, w związku z czym utwory omówione zostały w kolejności chronologicznej. Dzięki przywołanym kategoriom ówcześni twórcy wyrażali swój strach – implikowany wprawdzie przez epidemie, jednak związany raczej z wewnętrznym poczuciem niemocy.

Fear has been with people for centuries. On the one hand, it is a guarantee of survival, but on the other it can lead to collective madness. Fear is inextricably linked to epidemics that have been devastating Europe for centuries. The epidemiological situation in the first half of the nineteenth century cannot be considered in isolation from the past. The need to look more closely at the subject of plague in the literature of the first half of the nineteenth century results from the desire to better understand human attitude towards the fear associated with epidemics. The aim of the work is also to demonstrate the function of the plague in contemporary Polish literature and the reasons why it was undertaken. This makes it possible to sketch the relation between the plague - human - literature. In addition to historical and medical facts about infectious diseases, the thesis is characterized human relation to the epidemic with particular emphasis on the influence of folk culture on it. Importantly, its elements also permeated the literature. The theme of the plague in the context of Polish Romanticism - in the works of Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki and Zygmunt Krasiński - was discussed against his more marginal references in epochal literature and the role he played for centuries in European literature - in the "Decameron" by Giovanni Boccaccio, "A Journal of the Plague Year" by William Defoe and "The Betrothed" by Alessandro Manzoni. Only the works of the Romantic era, however, treated the plague as a metaphor associated with several categories – political situation, existential problems resulting from the "age sickness", hiobic attitude and historiosophy. Each of them turned out to be characteristic of a specific moment in the first half of the nineteenth century, and therefore the works were discussed in chronological order. Thanks to the cited categories, contemporary artists expressed their fear - implied by epidemics, but rather connected with the inner sense of powerlessness.