Różne oblicza metamorfozy w "Lais" Marii z Francji oraz wybranych powieściach Chrétiena de Troyes

Different shades of metamorphosis in "Lais" of Marie de France and selected novels of Chrétien de Troyes

Tytuł tej pracy magisterskiej brzmi Różne oblicza metamorfozy w « Lais » Marii z Francji oraz wybranych powieściach Chrétiena de Troyes. Teksty analizowane w tej rozprawie to pięć lais ze zbioru opowieści autorstwa Marii z Francji: Bisclavret, Yonec, Guigemar, Equitan i Dwoje kochanków oraz trzy powieści Chrétiena de Troyes: Erek i Enida, Iwajn czyli rycerz z lwem, a także Persewal z Walii czyli opowieść o Graalu. Podstawą porównania tych tekstów jest motyw metamorfozy oraz podobny czas powstania dzieł (XII wiek). W niniejszej pracy metamorfoza rozumiana jest zarówno na poziomie dosłownym (fizyczna przemiana człowieka w zwierzę), jak i duchowym, jako przemiana będąca wynikiem złożonego procesu. Celem tej rozprawy było więc porównanie tekstów obu autorów oraz próba odpowiedzenia na pytanie, jak obrana forma dzieła wpływa na przedstawienie motywu metamorfozy; jaka jest różnica między transformacjami w Lais, a tymi w powieściach Chrétiena oraz jaki jest związek pomiędzy formą, a rozróżnieniem: metamorfoza fizyczna i duchowa.Praca ta składa się z dwóch głównych części: „Źródła metamorfoz” oraz „Proces metamorfozy”. Z kolei te części dzielą się na dwa rozdziały każda. Część pierwsza skupia się na czynnikach, wywołujących przemiany, a zwłaszcza na wpływie innych osób oraz roli cudowności, natomiast druga – na samym przebiegu metamorfozy, według rozróżnienia: przemiana natychmiastowa oraz długi proces, przedstawiony głównie w dziełach Chrétiena de Troyes. Metamorfozy, o których mowa w tej pracy rozważone zostały jako przekraczanie ludzkich słabości i uchybień, lub też popadanie w nie. Tymi złymi czynnikami są między innymi ignorancja, niewiedza oraz egoizm. W konkluzji staram się odpowiedzieć na pytanie sformułowane na początku tej pracy – jaki jest wpływ obranej formy dzieła na przedstawienie motywu metamorfozy oraz jakie czynniki do niej najczęściej prowadzą w tekstach Marii i Chrétiena. W skrócie, co zbliża, a co różni dzieła tych dwóch autorów, porównane pod kątem przemian bohaterów.

The title of this master’s thesis is Different shades of metamorphosis in “Lais” of Marie de France and selected novels of Chrétien de Troyes. In this work, I analyse following texts: five lais from the collection of stories written by Marie de France: Bisclavret, Yonec, Guigemar, Equitan, The Two Lovers and three novels of Chrétien de Troyes: Erec and Enide, Yvain, the Knight of the Lion and Perceval, the Story of the Grail. The motive of metamorphosis and the age when those works were written (XIIth century) are the base of comparison for this thesis. Metamorphosis is here understood on its literal level (physical transformation of human into an animal) and on the spiritual level – change of character as a result of a complex process. The main objective of this work was to compare the texts of both authors and to try to answer for the question: how the chosen form of the story (short lais, long novel) influences the presentation of metamorphosis, what is the difference between transformations in Lais and those in the Chrétien’s novels. Finally, what is the relation between the form and distinction: physical and spiritual metamorphosis. This work is composed of two main parts: “Sources of metamorphosis” and “Process of metamorphosis”. Each part is divided into two chapters. The first part is concentrated on the factors that generate the transformations, especially the influence of other people and the role of merveilleux. The process in the second part involves the distinction: a sudden transformation and a long process, presented mainly in Chrétien’s novels. The way that the characters change in those texts is considered as going beyond their own weaknesses or falling into them. Those evil factors are for instance ignorance and egoism. In the conclusion, I’m trying to answer the question formulated in the introduction: what is the influence of the chosen form for the presentation of this motive in the texts of Marie and Chrétien. In few words, what are the similarities and differences between the works of those authors if we consider them at an angle of protagonists’ transformations.

Ce mémoire de maîtrise est intitulé Les différents visages de la métamorphose dans les « Lais » de Marie de France et les romans choisis de Chrétien de Troyes. Le corpus des textes analysés se compose des cinq lais du recueil écrit par Marie de France : Bisclavret, Yonec, Guigemar, Equitan et Les deux amants et des trois romans de Chrétien de Troyes : Erec et Enide, Yvain, le Chevalier au lion et Perceval ou le Conte du Graal. Le motif de la métamorphose et l’époque où les textes ont été créés (XIIe siècle) constituent dans ce travail la base de la comparaison. Dans ce travail, il est question de la métamorphose comprise au sens littéral – transformation physique de l’homme en animal – et celle qui peut être envisagée au niveau spirituel, comme le changement du caractère dû à un processus complexe. Le but de ce travail consistait donc à comparer les textes des deux auteurs et de répondre à la question de savoir quelle peut être influence de la forme choisie sur le motif de la métamorphose ; comment il est présenté dans les lais et dans les romans, quel est le rapport entre la forme et la distinction : métamorphose physique/ spirituelle etc. Le travail est composé de deux parties principales : « Sources des métamorphoses » et « Processus de la métamorphose ». Ces deux parties sont divisées en deux chapitres chacune. La première partie se concentre sur les facteurs engendrant les métamorphoses en question, notamment l’influence d’autres personnes et l’impact du merveilleux. La deuxième partie est axée sur le déroulement des métamorphoses, suivant distinction entre une transformation rapide et un long processus, présenté surtout dans les œuvres de Chrétien de Troyes. Les changements en question ont été envisagés comme dépassement ou envahissement de certaines faiblesses et manquements humains : ignorance et égoïsme. Dans les conclusions, nous avons essayé de répondre à la question posée au début de ce travail : quelle est l’impact de la forme sur la présentation du motif et comment, grâce à quels facteurs se transforment le plus souvent les personnages de Marie et de Chrétien, en bref, ce qui rapproche et ce qui diffère les textes en question sous l’angle des métamorphoses.