Folk costume of highlanders from Piwniczna and Rytro. Attempt of reconstruction.

Powyższa praca dyplomowa dotyczy tematu stroju ludowego górali piwniczańsko-ryterskich pochodzących z Beskidu Sądeckiego leżącego w polskich Karpatach. W pracy został przedstawiony aktualny stan góralskiego stroju ludowego, który współcześnie stanowi integralną część lokalnej kultury i jest elementem, z którymi identyfikują się mieszkańcy opisanej społeczności. Praca ta zawiera krótki rys historyczny badanej grupy górali, którzy dawniej zajmowali się pasterstwem i wytwarzaniem takich materiałów, jak len i wełna, z których szyto podstawowe części garderoby.Podczas prowadzonych badań naukowych została podjęta próba odtworzenia stroju ludowego tej grupy górali z czasów XIX i XX wieku, na podstawie dostępnych materiałów archiwalnych, ilustracji, artykułów naukowych i prasowych. Doprowadziło to do wyłonienia się pełniejszego obrazu dawnego stroju, który w pierwotnej wersji był podobny do ubiorów z pozostałej części polskiej góralszczyzny. Przeprowadzone zostały badania terenowe oraz wywiady, które ukazały stan ubioru ludowego z przed i po II wojny światowej, kiedy to strój zaczął stopniowo zanikać.Przedmiotem badań był również strój sceniczny oraz mechanizm przemian, który miał miejsce po utworzeniu regionalnego zespołu folklorystycznego „Dolina Popradu".Opisano proces wyszukiwania starych wzorów i kreowania nowych. Nakreślono funkcje i wpływ współczesnego stroju na budowanie tożsamości lokalnej. Wyjaśniono znaczenie i pochodzenie określenia Czarni Górale, która jest obecnie używana zamiennie z naukowymi nazwami tej grupy górali z Doliny Popradzkiej. Praca ta to przekrój ostatnich dwóch stuleci, celem którego było odszukanie i opis różnych form męskich i żeńskich strojów świątecznych, a także ukazania odmiany stroju codziennego funkcjonującego niegdyś jak i jego obecnego wyglądu, który jest używany na scenie. Wyniki powyższej pracy badawczej dowodzą, że strój ten był mocno zakorzeniony w opisywanej społeczności w czasach XIX wieku, miał dla niej dużą wartość, ale ze względu na czynniki społeczne, historyczne i ekonomiczne utracił pierwotną formę, a po II wojnie światowej zniknął prawie całkowicie. W drugiej połowie XX wieku został na nowo odkryty i wypromowany przez działaczy kultury, a przy pomocy etnografów, przeprowadzono jego rekonstrukcję. Obecnie stał się wizytówką górali z Piwnicznej i odżywa jako ważny element kultury lokalnej.

The above diploma thesis covers the topic of folk costume of highlanders who lived in Piwniczna, Rytro and the surrounding area of Beskid Sądecki in Polish Carpathians. In the study was presented the current state of highland folk costume, which is now an integral part of local culture and constitutes an element with which the inhabitants of the described community identify themselves. The study contains a brief historical outline, more of a social group of highlanders who once worked as shepherds and produced materials such as flax and wool, from which the basic elements of the wardrobe were sewn. During scientific research conducted to restore the folk attire of this group of highlanders from the 19th and 20th centuries, based on photographs of archival materials, illustrations, scientific articles and press releases. This resulted in a more complete presentation of the old costume, which in its original version was similar to those outfits of the rest of the Polish highlanders, and field interviews showed the state of costume in this area from before and after World War II, when the attire gradually faded away. The stage costume was also examined and how it changed after the establishment of the regional folklore group "Dolina Popradu". The process of searching for old patterns and creating new ones is described. The functions and influence of the contemporary costume of this ethnographic group have been outlined and then described how it affects the study of local identity. It is explained the origin determination "Czarni Górale" which is currently used interchangeably with the scientific name of group of highlanders from Poprad’s Valley. This treatise is a cross-section of the last two centuries in order to describe and reach the various forms of male and female festive attire, as well as showing the everyday garment of the past and present in modern times. The results of this research show that this outfit was firmly rooted in this community in the 19th century and it was of great value to it, but because of social, historical and economic factors it lost its original form, and after World War II disappeared almost completely. It was rediscovered and promoted in the second half of the 20th century by cultural activists and with the help of ethnographers, reconstruction of the folk costume was undertaken. At present it has become a showcase of highlanders from Piwniczna and is undergoing its revival as an important element of local culture.