Punkt widzenia w Jądrze ciemności Józefa Conrada i jego przekładach na polski autorstwa Anieli Zagórskiej i Magdaleny Heydel - kognitywna analiza językoznawcza

W niniejszej pracy poddaję analizie punkt widzenia w narracji Jądra ciemności Conrada oraz jego dwóch tłumaczeniach na polski autorstwa Anieli Zagórskiej i Magdaleny Heydel, posługując się narzędziami wypracowanymi przez językoznawstwo kognitywne. W pierwszym rozdziale przedstawiam główne założenia językoznawstwa kognitywnego, skupiając się na ich użyteczności w analizie punktu widzenia zawartego w wypowiedziach językowych. Następnie omawiam, jak można zastosować te metody w analizie tekstu literackiego oraz przekładu, przedstawiając przykłady kognitywnych analiz przekładu zaproponowane przez Elżbietę Tabakowską. W drugim rozdziale przedstawiam w zarysie biografię Józefa Conrada, najważniejsze krytyczne interpretacje Jądra ciemności, wybrane przeze mnie do analizy przekłady na polski oraz powody wyboru tego właśnie tekstu do analizy. W trzecim analitycznym rozdziale przedstawiam wybrane fragmenty noweli Conrada oraz ich tłumaczenia oraz staram się zaproponować analizy konceptualizacji zawartych w oryginale, porównując je z przekładami. W swoich analizach skupiam się na zmianach w konceptualizacji wybranych scen, które pojawiają się w przekładach, oraz staram się wyjaśnić powody tych zmian oraz ich ewentualne konsekwencje dla interpretacji tekstu. Wreszcie w ostatnim rozdziale przedstawiam wnioski z analiz, pokazując, jak różnice w systemach językowych oraz różnice w interpretacjach tłumaczy mogą wpływać na znaczenie tekstu literackiego.

In my thesis I analyse the point of view in the narration of Conrad’s Heart of Darkness and its two translations into Polish by Aniela Zagórska and Magdalena Heydel, using the tools of cognitive linguistics. In the first chapter I present the main assumptions of cognitive linguistics, focusing on how it can be helpful in analysing the point of view of given linguistic acts. Then I discuss how it can be applied to literary and translation studies, providing some examples of cognitive translation analysis by Elżbieta Tabakowska. In the second chapter I present biographical information on Joseph Conrad and some of the most important critical readings of Heart of Darkness; information is also provided on the two translations which are the subject of my analysis, as well as the reasons for the choice of this particular text. In the third, analytical chapter I present selected passages from Conrad’s novella and its two translations and attempt to analyse the conceptualizations created in the original in order to compare them with those of the translations. In my analyses I focus on the changes in conceptualizations that emerge in translations and try to look into the reasons for possible shifts and their consequences for the interpretation of the given scenes. Finally, in the last chapter, I conclude the analyses, showing how language differences or differences in translators’ interpretations can influence the meaning of a literary text.