On the side of „reaction”. The Poles against the Bolsheviks in Russia between 1917 and 1920

Nie sposób dziś ustalić kiedy pierwsi Polacy pojawili się w Rosji, jednak kontakty między obydwoma narodami były od stuleci bardzo intensywne. Znaczny wzrost liczby Polaków w Rosji nastąpił w okresie rozbiorów, kiedy władze carskie zsyłały na rosyjskie terytorium powstańców, spiskowców i działaczy niepodległościowych. W drugiej połowie XIX wieku zaczęli także przybywać liczni emigranci zarobkowi z terytorium Królestwa Kongresowego: robotnicy, chłopi i inżynierowie, którzy pracowali między innymi przy budowie kolei transsyberyjskiej. Przebywający w Rosji Polacy wnieśli znaczny wkład w rozwój rosyjskiej kultury, sztuki i gospodarki. Wielu z nich zakładało własne przedsiębiorstwa oraz prowadziło badania naukowe. Ogromną zmianę w położeniu Polaków w Rosji przyniósł rok 1917, kiedy upadek caratu pozwolił na tworzenie polskich formacji zbrojnych. Znaczne pogorszenie sytuacji nastąpiło jednak po przejęciu władzy przez niechętnych polskim formacjom bolszewików, którzy akceptowali jedynie oddziały lojalne wobec komunistycznej władzy. Po rozbiciu polskich korpusów w Rosji podjęto próbę odtworzenia polskich formacji na terenach wolnych od bolszewickiej władzy. Z ocalałych polskich żołnierzy sformowano kilka niewielkich oddziałów w północnej Rosji. Przejęcie władzy przez antybolszewickie siły w południowej Rosji skłoniło Polaków do sformowania nad Donem oddziału polskiego u boku Armii Ochotniczej, przekształconego później w IV Dywizję Strzelców Polskich. Dogodne warunki do utworzenia polskich formacji pojawiły się też na Syberii, gdzie po buncie Korpusu Czechosłowackiego i rozpoczęciu interwencji przez państwa Ententy utworzono V Dywizję Strzelców Polskich. Trzy polskie formacje brały udział w rosyjskiej wojnie domowej, odnosząc spore sukcesy w walce z bolszewikami.Najczęstszą motywacją do wstępowania w szeregi polskich formacji była chęć powrotu do kraju z bronią w ręku. Wśród ochotników pojawiali się także zwykli konformiści, a nawet bolszewiccy szpiedzy i agitatorzy. Zróżnicowany był także poziom morale w polskich formacjach. Najbardziej zdyscyplinowani żołnierze służyli w oddziałach Murmańczyków oraz w IV Dywizji Strzelców Polskich. Najgorsza sytuacja pod tym względem panowała w V Dywizji Strzelców Polskich, w której występowało wiele wewnętrznych konfliktów. Również stosunki z pozostałymi uczestnikami wojny domowej układały się rozmaicie. Najlepsze relacje panowały między Polakami a żołnierzami Ententy, zwłaszcza w północnej Rosji. Dużo gorzej natomiast przebiegała współpraca z „białymi”, głównie z powodu ich negatywnego stosunku do niepodległości Polski. Na Syberii natomiast polscy żołnierze dopuszczali się licznych zbrodni na cywilach. Ciężki los czekał polskich żołnierzy, którzy znaleźli się w bolszewickiej niewoli. Poza trudnymi warunkami i wyczerpującą pracą, byli oni narażeni także na bolszewicką propagandę i samowolę strażników. Dopiero zakończenie wojny polsko-bolszewickiej i podpisanie w 1921 roku traktatu ryskiego pozwoliło na rozpoczęcie repatriacji polskich jeńców do ojczyzny.

Nowadays it is impossible to determine when the first Poles came to Russia, but relations between the two nations have been very intense for centuries. Significant increase in the number of Poles in Russia occurred during the partitions when tsarist authorities sent Russian insurgents, conspirators and independent activists to the Russian territory. In the second half of the nineteenth century, many emigrants from the Congress Poland also began to come to work: workers, peasants and engineers who worked, among other things, on the construction of the Trans-Siberian railway. Poles in Russia made a significant contribution to the development of Russian culture, art and economy. Many of them founded their own businesses and conducted research. A huge change in the Poles position in Russia was brought in 1917, when, after the fall of the tsarist government, the Provisional Government allowed the creation of Polish armed forces. Significant worsening of the situation was caused by the takeover of power by the Bolsheviks, who accepted only units loyal for communist rule.After breaking down Polish corps in Russia, attempts were made to recreate Polish formations in areas free from Bolshevik rule. From the surviving Polish soldiers a few small units were formed in northern Russia. The takeover of power by anti-Bolshevik forces in southern Russia prompted the Poles to form a Polish unit on the Don, later transformed into the Polish 4th Rifle Division. The favorable conditions for the fundation of the Polish formation also appeared in Siberia, where after the rebellion of the Czechoslovak Legion and the launch of intervention by the Entente, Poles created the Polish 5th Rifle Division .Three Polish formations took part in the Russian Civil War, having been very successful in fight against the Bolsheviks.The most frequent motivation for joining the Polish ranks was desire to return home with arms in hand. However, among the volunteers also appeared ordinary conformists, and even Bolshevik spies and agitators. The level of morale in Polish formations was also varied. The most disciplined soldiers served in the Murmanians units and in the Polish 4th Rifle Division. The worst situation in this regard was in the Polish 5th Rifle Division, where there were many internal conflicts. Relations with the rest participants of the civil war were also varied. The best relations were between the Poles and the Entente soldiers, especially in northern Russia. Much worse was the cooperation with the "white", mainly because of their negative attitude towards Poland's independence. On the other hand Polish soldiers in Siberia have committed numerous crimes against civilians. The Polish soldiers were heavily oppressed in Bolshevik captivity. In addition to difficult conditions and exhausting work, they were also exposed to Bolshevik propaganda and the willfulness of the guards. Only the end of the Polish-Soviet war and the signing of the Treaty of Riga in 1921 allowed the repatriation of Polish prisoners of war to Poland.