Picture of the world and feeling of the world in „17 Poems" of Tomas Tranströmer’s and „Black Song" of Wisława Szymborska

Przedmiotem pracy jest porównanie najwcześniejszych utworów Tomasa Tranströmera i Wisławy Szymborskiej. Punktem wyjścia są dwie formuły poezji. Pierwsza została wypracowana na bazie eseju Martina Heideggera „Czas światoobrazu”. W jej ramach wyznanie liryczne jest substytutem poznania i dlatego dokonuje się w wydzielonym obszarze bytu, rozwija się zgodnie z określonymi procesami i jest ograniczone do konkretnego układu poetyckich obrazów. Przetransponowanie światoobrazu z dyskursu filozoficznego do literaturoznawczego pozwala w pracy opisać sposób tworzenia właściwy Tranströmerowi w „17 wierszach”. Dzięki analizie tekstów składających się na ten tom autor dochodzi do wniosku, że poeta – próbując dokładnie oddać wybraną przez siebie przestrzeń – uniknął ekspozycji tego, komu uniwersum poetyckie się przedstawiało oraz posłużył się ekwiwalentyzacją. Przeprowadzona charakterystyka świata poetyckiego „17 wierszy” pokazuje więc, że zawiera on wiele ukrytych cech podmiotu lirycznego. Druga formuła poezji to światoodczucie, które w recepcji poezji Szymborskiej pojawiło się niegdyś w monografii Stanisława Balbusa. Zawiera ona w sobie zarówno ogląd świata, jak i wgląd w jego strukturę. Głównym założeniem światoodczucia jest relacjonowanie, jak podmiot liryczny przeżywa świat. Za pełną realizację tej formuły autor pracy uznaje „Czarną piosenkę”, zbiór najwcześniejszych wierszy poetki. Wyłoniona w ten sposób różnica pomiędzy poezją Szymborskiej i Tranströmera wynika z faktu, że wiersze z „Czarnej piosenki” dotyczą wojny, rzeczywistości powojennej i dramatu człowieka, który nie potrafi poradzić sobie z niedawną eskalacją zła. W „17 wierszach” zaś znalazły się teksty, których przedmiotem najczęściej jest stan świata niepoddanego ludzkiej ingerencji. Ponadto świat poetycki Szymborskiej jest tylko tłem dla wyznania, a u Tranströmera odgrywa zasadniczą rolę i to jemu poświęca się najwięcej uwagi. Wykazanie odmiennego podejścia do relacji pomiędzy podmiotem lirycznym i przedmiotem jego wyznania w analizie poezji tych poetów pozwala w zakończeniu pracy przedstawić, jakie cechy praktyki poetyckiej ich łączą.

The subject of the study is to compare the earliest poems of Tomas Tranströmer’s and Wisława Szymborska. The starting point are two formulas of poetry. The first was based on essay of Martin Heidegger „The Age of the World Picture". Within its framework, the lyrical confession is a substitute for cognition and therefore occurs in a separate area of being, develops in accordance with certain processes, and is limited to a specific set of poetic images. Transfer the picture of the world from philosophical discourse to literary studies allows to describe how Tranströmer wrote „17 Poems". By analyzing the texts that make up this poetic book, the author concludes that the poet, trying to accurately describe the space he chose, avoided revealing to whom the poetical world was represented and used the equivalence. The characterization of the poetic world in „17 Poems", however, shows that it contains many hidden features of the lyrical subject. The second formula of poetry is feeling of the world, which appeared at the reception of Szymborska's poetry in a monograph written by Stanislaw Balbus. It contains both a view of the world and an insight into its structure. The main feature of feeling of the world is to relate how a lyrical subject experiences the world. For the full realization of this formula the author of the work recognizes „Black Song", the collection of Szymborska's earliest poems. The difference between Szymborska’s and Tranströmer's poetry is the result of the fact that the poems of the „Black Song" refer to war, postwar reality and the drama of a man who can not cope with the recent escalation of evil. In „17 Poems" there are texts, the subject of which is usually the state of the world without human intervention. In addition, Szymborska's poetic world is only a background for confession, while in Tranströmer's poems plays the leading role and he is devoted most of his attention. Demonstrating a different approach to the relationship between the lyrical subject and the subject of his confession in the analysis of the poetry's poetry allows at the end of the work to present the features of poetical practice that unite them.